អ្នកនាងយុត្តិធម៌ | Lady Justice

សវនាការ សេចក្តីសន្និដ្ឋាន, ៣ ឧសភា ២០២២

Tuesday, 3 May 2022 Concluding Hearing

សវនាការ ១៤, ឈុត នយោបាយ ១៤

14 Hearings, 14 Political Attires

Cambodian dissident dresses up as ‘Lady Justice’ for trial

AP | 3 May 2022

PHNOM PENH, Cambodia (AP) — An outspoken critic of Cambodia’s government dressed up as “Lady Justice,” complete with scale and blindfold, to bring attention to her case as lawyers in her trial for treason presented their final arguments Tuesday.

Theary Seng, a Cambodian American lawyer, is charged with conspiracy to commit treason and incitement to commit a felony, which together carry a maximum jail sentence of 12 years. The charges arose from a failed attempt by leading opposition figure Sam Rainsy to return to Cambodia in November 2019, after a period of self-exile. Cambodian authorities, who opposed his return, alleged Theary Seng was involved in organizing the trip, which she denies.

Four other defendants being tried on the same charges are former members and activists of the dissolved opposition Cambodia National Rescue Party, of which Sam Rainsy was co-founder. Theary Seng denies belonging to the party.

“I am not afraid of prison. I am ready. I am prepared to go to prison if this dictatorial, autocratic regime continues with its injustice against justice itself. So I am not afraid of prison,” Theary Seng told journalists outside the Phnom Penh Municipal Court.

Cambodia’s Supreme Court in 2017 ordered the Cambodia National Rescue Party to be dissolved for allegedly plotting to seize power, but it is widely believed the action was taken to help ensure that Prime Minister Hun Sen’s Cambodian People’s Party would win the 2018 general election. His ruling party made a clean sweep of the National Assembly seats.

Opponents of Hun Sen, who has been in power for 37 years, criticize him for acting in an autocratic manner and keeping the opposition on a tight leash. He has said he intends to stay in office until 2028 and has endorsed one of his sons to be his successor.

To publicize her case, Theary Seng dressed on Tuesday as Lady Justice, a symbol of law who is traditionally depicted as a Roman goddess bearing a sword and a balancing scale and wearing a blindfold and flowers in her hair. On previous trial days, she had dressed up in a prison-style orange outfit with ankle shackles and as a classical Cambodian Apsara dancer, telling reporters she was expressing her belief that the trial was “political theater.”

She did not attend Tuesday’s court hearing when a security guard refused to let her in unless she removed the flowers from her hair and left the sword and scale outside the courtroom. She stayed outside with supporters and reporters and let her lawyer represent her.

“I am ‘Lady Justice.’ This autocratic regime is putting justice itself on trial. This autocratic regime uses the court as its weapon,” said Theary Seng, who graduated from University of Michigan Law School in the United States. “It is unjust when the law is not based on justice. My weapon is truth. Truth is eternal. … Truth is freedom.”

Her lawyer, Choung Chou Ngy, said the court is expected to deliver its verdict on June 14.

In a related case in March, the court convicted 21 people of treason and related charges for their nonviolent political opposition to Cambodia’s government. Seven exiled leaders of the disbanded Cambodia National Rescue Party received 10-year prison terms in absentia, including Sam Rainsy, who has been in exile since 2016. Another 13 defendants were ordinary party supporters whom the court ordered to serve more than three years.

ការការពារ ផ្លូវច្បាប់ របស់ខ្ញុំ នៅចំពោះ មុខតុលាការ

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

សេង ច័ន្ទ ធារី

(ថ្ងៃអង្គារ, ៣ ឧសភា ២០២២)

១. សូម គោរព

• ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ៖ លោកប្រធាន រស់ ពិសិដ្ឋ, ចៅក្រម អ៊ឹម វណ្ណៈ, ចៅក្រម សឿង ចរិយា (ដែលកំពុង សម្តែង តាមតួនាទី របស់ខ្លួន);

• លោក ព្រះរាជអាជ្ញារង សេង ហៀង (ដែលសកម្ម ក្រៃលែង ក្នុងនាម ជាបុរស វ័យក្មេង មួយរូប, តាមការ វិនិច្ឆ័យ របស់ខ្ញុំ ទៅលើចំនួន ដីកាតុលាការ និងដីកាកោះ ច្រើន រាប់មិនអស់ ដែលមាន ឈ្មោះលោក ជាអ្នក ចេញដីកា ប្រឆាំងនឹង សកម្មជន និងអ្នកគាំទ្រ នយោបាយ ស្លូតត្រង់ គ្មានកំហុស ទាំងអស់នោះ។ ជំនួស ការ លោក កាត់ទោសយើងខ្ញុំ, គួរតែ យើងខ្ញុំទេ ដែលត្រូវ កាត់ទោស លោកវិញ ពីបទ ភាពអយុត្តិធម៌ ធ្ងន់ធ្ងរ និងទុក្ខសោក មិន អាចថ្លែង រៀបរាប់បាន ដែលលោក បានបង្កឡើង ប្រឆាំងនឹង មនុស្ស ស្លូតត្រង់ គ្មានកំហុស, ដែលរួម មាន ជនជាប់ឃុំ និងភរិយា, ស្វាមី, កូនប្រុស, កូនស្រី របស់ ពួកគាត់ ដែលធ្វើ ឲ្យរំខាន យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ទៅលើជីវិត និងជីវភាពរស់នៅ របស់ ពួកគាត់)។

• ក្នុងការធ្វើ ជាគណៈអធិបតី នៃការជំនុំជម្រះ ដ៏សែនអាម៉ាសនេះ—ការសម្តែង ល្ខោនច្បាប់ និពន្ធដោយ អ្នកនយោបាយ—អស់លោក/លោកស្រី មិន គ្រាន់តែ កំពុងប្រព្រឹត្ត បទល្មើស ភាពអយុត្តិធម៌ ដ៏ល្វីងជូរចត់ ទៅលើយើងខ្ញុំ ទាំងអស់គ្នា ដែលអស់លោក បានចោទប្រកាន់ ដោយខុស ពីច្បាប់ នោះទេ, គឺ អស់លោក ថែមទាំង យកធនធាន តុលាការ ដ៏មានតម្លៃ ពីដើមបណ្តឹង និងចុងចម្លើយ ពិតប្រាកដ ទៅវិញ, ព្រមទាំង ធ្វើឲ្យ បន្ទប់ឃុំឃាំង ក្នុងពន្ធនាគារ មានភាពចង្អៀត ណែនណាន់តាន់តាប់ ដែលបានដាក់ហួស ពីសមត្ថភាព ដែលអាចដាក់បាន រួចទៅហើយ នោះ។

• ថ្វីត្បិត តែ ភាពអយុត្តិធម៌ ដែលប្រព្រឹត្ត មកលើខ្ញុំ និងអ្នកផ្សេងទៀត បែបនេះ ក៏ដោយចុះ, ក្នុងនាម ជាខ្មែរ អ្នកស្នេហាជាតិ គ្រីស្ទាន មួយរូប, ខ្ញុំ អភ័យទោស ដល់អស់លោក។ ខ្ញុំ សូម បន់ស្រន់ ឲ្យព្រះជាម្ចាស់ អភ័យទោស ដល់អស់លោក ដែរ។

២. សូម គោរព ក្រឡាបញ្ជី, ជាពិសេស លោកស្រី ឌី លីឡា ដែលខ្ញុំ ធ្លាប់បាន ទាក់ទង ពីដំបូង តាំងពីសវនាការ ថ្ងៃ២៦ វិច្ឆិកា ២០២០, ហើយ លោកស្រី យល់ព្រម ថា នឹងជូនដំណឹង ឱ្យខ្ញុំ អំពី សវនាការថ្មី បន្ទាប់ពី សវនាការ ២៥ កុម្ភៈ ត្រូវបាន ពន្យារពេល ដោយសារតែ ការរីករាលដាល នៃកូវីដ សហគមន៍។ ប៉ុន្តែ, ជាជាង ក្រឡាបញ្ជី ឌី លីឡា នោះ គឺ ជាហ្វេសប៊ុក និងអង្គភាព ព័ត៌មាន ហ្វ្រេស នូស៏ របស់ របបនេះ វិញ ដែលខ្ញុំ បានដឹងឮ ពីសវនាការ ៧ ធ្នូ ២០២១ នៅថ្ងៃ១៩ វិច្ឆិកា, ហើយ ប្រហែល មួយសប្តាហ៍ ក្រោយមក ត្រូវបាន ប្រគល់ ដីកាកោះហៅ ធ្វើឡើងវិញ ពីមន្ត្រីប៉ូលិស បីនាក់ នៅផ្ទះជួល របស់ខ្ញុំ នៅកៀនស្វាយ។

៣. សូម គោរព មេធាវី (មានសមាសភាព ប្រែប្រួល) ដែលតុលាការ បានចាត់តាំង (ហើយ ដែលជាបុគ្គល មានឆន្ទៈ នៅក្នុង រោងល្ខោន នយោបាយ មួយនេះ);

៤. សូម គោរព ដល់បុគ្គល ដែលត្រូវបាន ចោទប្រកាន់ ដោយខុសឆ្គង ជាមួយខ្ញុំ—ដំបូង មាន ១៣៩ អ្នក—ព្រមទាំង មេធាវី ដែលកំពុង ការពារ ផលប្រយោជន៍ របស់ អស់លោក/លោកស្រី ដោយពិតប្រាកដ។

៥. សូម គោរព មន្ត្រី ការទូត, មន្ត្រី សហប្រជាជាតិ, អ្នកសារព័ត៌មាន, និងអ្នកឃ្លាំមើល សិទ្ធិមនុស្ស ទាំងឡាយ—សូម អរគុណ អ្នកទាំងអស់គ្នា ដែលបាន ចូលមក រោងល្ខោន នយោបាយ មួយនេះ ដើម្បី ជួយជះពន្លឺ ទៅលើ ភាពងងឹត។

កូវីដ នយោបាយ

៦. ចាប់ផ្តើម, ខ្ញុំ ចង់កត់សំគាល់ សម្រាប់ កំណត់ត្រា៖

• ការវាយដំ ដ៏សាហាវ ទៅលើ ក្មេងជំទង់ មានអូទីស្សឹម, កាក់ សុវណ្ណឆៃ, និងការឃុំខ្លួនគាត់—គាត់ ជាកូនប្រុស របស់ សហ-ចុងចោទ លោក កាក់ កុម្ភារ—ក៏ដូចជា ការគំរាមកំហែង, ការយាយី, ការបំភិតបំភ័យ និងអំពើហឹង្សា លើសាច់ញាតិ និងមិត្តភក្តិ របស់ អ្នកទោសនយោបាយ ផ្សេងទៀត, រួមទាំង ការកាប់សម្លាប់ ដ៏ព្រៃផ្សៃ យុវជន ស៊ិន ខុន នាពេលបុណ្យ ចូលឆ្នាំខ្មែរ ២០២១;

• ការភ័យខ្លាច និងពាក្យចចាមអារាម (ដោយសារតែ ការផ្អាក ដំណើរទស្សនកិច្ច គ្រួសារ និងការបង្ក្រាប ព័ត៌មាន) នៃការផ្ទុះឡើង នៃកូវីដ-១៩ ក្នុងឆ្នាំ ២០២១ នៅក្នុងពន្ធនាគារ ចង្អៀតណែន ដែលប៉ះពាល់ ដល់សុខភាព, ជាពិសេស, អ្នកទោស នយោបាយ; • ការប្រើប្រាស់ កូវីដ-១៩ សម្រាប់ នយោបាយោ៖

(i) ដើម្បី គំរាមកំហែង ផលប្រយោជន៍ សាធារណៈ នៅក្នុងសវនាការ ទ្រង់ទ្រាយធំ ទាំងអស់នេះ, ជាពិសេស ពេលវេលា នៃការប្រកាស អំពី កូវីដ ផ្ទុះឡើង ក្នុងសហគមន៍ នៅខែ វិច្ឆិកា ២០២០ និងកុម្ភៈ ២០២១, អមដោយ ការគំរាមកំហែង ឥតឈប់ឈរ នៃការហៅ ឱ្យមាន ស្ថានភាព រដ្ឋ អាសន្ន;

(ii) ការបើក សវនាការ មិន ជាសាធារណៈ ក្នុងពេល បំរាមគោចរ និងបិទខ្ទប់ ទីក្រុង, ឧទាហរណ៍, ការកាត់ទោស សហ-ចុងចោទ មេដឹកនាំ គណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ ដោយគ្មាន វត្តមាន—ពីព្រោះ ត្រូវ បានរារាំង មិន ឱ្យចូល កម្ពុជា, ដូច បានរារាំង ម្ដងទៀត ពីការចូលរួម ក្នុងសវនាការជំនុំជម្រះ ទ្រង់ទ្រាយធំ នៅថ្ងៃនេះ នៃការសន្និដ្ឋាន និងអាច ជាការ ប្រកាសសាលក្រម—ម្នាក់ៗ ឱ្យជាប់ ពន្ធនាគារ ២០-២៥ ឆ្នាំ, ក៏ដូចជា ការកាត់ទោស យុវជន បរិស្ថាន; និង

(iii) ការបិទខ្ទប់ ទីក្រុង ភ្នំពេញ និងតាខ្មៅ ទាំងស្រុង មិនសមាមាត្រ, ហួសកំរិត, ហួសហេតុ ទាក់ទងនឹង សវនាការ ទ្រង់ទ្រាយធំ កំពុងបន្ត ទាំងអស់នេះ ពីបទក្បត់ និងញុះញង់; និង

• ការគំរាមកំហែង ប្រឆាំងនឹង និងការឃុំឃាំង អ្នកដែលគាំទ្រខ្ញុំដោយបើកចំហរ៖ សាត ផា ដែលកំពុងស្វែងរក សិទ្ធិជ្រកកោន នៅប្រទេសថៃ និង សៀម ផ្លុក ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន ហើយកោរសក់ ពេលចូលគុក ដើម្បី ចំអកឱ្យគាត់គាំទ្រខ្ញុំ, ក្នុងពេល ជុំវិញ ចូលឆ្នាំខ្មែរ ២០២២;

• រូបរាង, សមាសភាព និងពេលវេលា នៃសវនាការ ទ្រង់ទ្រាយធំ—

(i) សវនាការ ២៦ វិច្ឆិកា ២០២០៖ ទាក់ទងនឹង រូបរាង, កុម្មុយនិស្ត និងអធម្មនុញ្ញភាព ក្នុងការប្រមូលផ្តុំ ទ្រង់ទ្រាយធំ នៃសម្លេង ប្រជាធិបតេយ្យ មិនយល់ស្រប ដែលនៅសេសសល់។ ទាក់ទងនឹង សមាសភាព, ប្រធានចៅក្រម បានកំណត់ លក្ខណៈ នៃសវនាការ ថា ជាសវនាការបឋម ដើម្បី គ្រាន់តែ កំណត់ថា អ្នកណា មានវត្តមាន និងអវត្តមាន។ ព្រះរាជអាជ្ញារង សេង ហៀង អះអាង ពីការដាក់បញ្ចូលគ្នា ករណី ៤នេះ (១១៤០, ៦០០៥, ៦៧២៥, ៧៨១៨) នៅក្នុងការកាត់ក្តី ទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលមានមនុស្ស ចំនួន ១៣៩ នាក់, ហើយ គ្មាន ការសម្រេច ត្រូវបានប្រកាស នៅក្នុងតុលាការទេ; ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ, ក្រោយមក នៅក្នុងសំណុំរឿង, សេចក្តីសម្រេច ចុះថ្ងៃ ២៦ វិច្ឆិកា ២០២០ ដាក់ ១១៤០ និង៦០០៥ ជាករណីតែមួយ, ក៏ដូចជា ៦៧២៥ និង៧៨១៨ ជាករណីតែមួយ ផងដែរ។ ទាក់ទងនឹង ពេលវេលា, សវនាការ ត្រូវបាន កំណត់ពេល ឱ្យគ្របដណ្តប់ ដោយកិច្ចប្រជុំ អាស៊ី-អឺរ៉ុប (អាសេម) មានប្រមុខរដ្ឋ ចំនួន ៥៣ ដែលកម្ពុជា ត្រូវធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ, ហើយ គ្របដណ្តប់ដោយ ទិវាថ្លែងអំណរគុណ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។

(ii) សវនាការ ១៤ មករា ២០២១៖ ឈានដល់ សវនាការ លើកទី២នេះ, ពេលខ្ញុំ បន្តបដិសេធ មិនរត់ចោល ស្រុកខ្មែរ និងទទូច បន្ត ការកាត់ទោស ក្លែងបន្លំ, ខ្ញុំ ត្រូវបាន បៀតបៀន និងបំភិតបំភ័យ ផ្ទាល់ខ្លួន នៅជិត និងជុំវិញ ផ្ទះខ្ញុំ, ជាមួយនឹង ការកើនឡើង នៃការកាត់ទឹក និងការកាត់អគ្គិសនី, ជាពិសេស នៅថ្ងៃណូអែល។ ទូរស័ព្ទខ្ញុំ ត្រូវបាន លួចស្តាប់ និងតាមដាន, ជាពិសេស នៅពេល ដែលមេប៉ូលីសម្នាក់ ជិះម៉ូតូ ឈប់សម្លឹងមើល ដាក់ខ្ញុំ ខណៈដែលខ្ញុំ កំពុងរង់ចាំ អ្នកបើករ៉ឺម៉ក របស់ខ្ញុំ នៅមុខស្ថានទូតបារាំង បន្ទាប់ពីខ្ញុំហៅគាត់ ដោយប្រើលេខសម្គាល់ របស់ខ្ញុំ ០១២.២២២.៥៥២។ សកម្មជន នយោបាយ ជាច្រើនទៀត បានជួបប្រទះ គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ គួរឱ្យសង្ស័យ ឬត្រូវបាន ឃុំខ្លួន (នៅថ្ងៃចូលឆ្នាំសកល, ឧ. គង់ ម៉ាស; ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក, ធន ច័ន្ទថា និង ម៉ី សុផន។

(iii) សវនាការ ៧ ធ្នូ ២០២១៖ ទាក់ទងនឹង សមាសភាព, យើង ត្រូវ បានប្រាប់ថា សំណុំរឿង ក្បត់ជាតិ/ញុះញង់ ចំនួន២ (ដាក់បញ្ចូលគ្នា ពី៤ ករណី) ដែលពាក់ព័ន្ធនឹង បុគ្គល ត្រូវបានចោទប្រកាន់ ចំនួន ១៣៩ នាក់ ត្រូវ បានបំបែក ជាសវនាការ តូចៗ (ពីបុគ្គល ពីរបីនាក់ ទៅ១៧នាក់ ក្នុងពេល តែមួយ); ខ្ញុំ ស្ថិតនៅក្នុង បញ្ជីឈ្មោះ ចំនួន ១៧ ដែលត្រូវបាន កោះហៅ ឱ្យបង្ហាញខ្លួន សម្រាប់ សវនាការ នៅថ្ងៃ ២៥ កុម្ភៈ ២០២១ មុនពេល ត្រូវបាន ពន្យារពេល ប៉ុន្មានថ្ងៃមុនប៉ុណ្ណោះ ដោយសារតែ ស្ត្រី ជនជាតិចិន ប៉ុន្មាននាក់ ដែលមកទស្សនា បានបំពាន ចត្តាឡីស័ក បង្កឱ្យមាន ការផ្ទុះឡើង នៃសហគមន៍; ទាក់ទងនឹង សមាសភាព ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ៖ ចៅក្រម សឿង ចរិយា ជំនួសចៅក្រម កេីត សាំង ក្នុងអំឡុងពេល កណ្តាលដំណើរការ; ទាក់ទងនឹង ពេលវេលា, ការិយាល័យអយ្យការ បានចុះហត្ថលេខា លើដីកាកោះហៅ ឡើងវិញនេះ នៅថ្ងៃ ១២ វិច្ឆិកា ភ្លាមៗ បន្ទាប់ពី សហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ទណ្ឌកម្ម លើមន្ត្រី ជាន់ខ្ពស់ ពីររូប នៃរបបនេះ កាលពីថ្ងៃ ១០ វិច្ឆិកា; លើសពីនេះ ក៏មាន សកម្មភាព ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ប្រឆាំងនឹង មន្ត្រី និងអ្នកគាំទ្រ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជា ជនភៀសខ្លួន ទទួលស្គាល់ ដោយសហប្រជាជាតិ និងពលករ ចំណាកស្រុក នៅប្រទេសថៃ, និងការកាប់សម្លាប់ សកម្មជន គណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ លោក ស៊ិន ខុន យ៉ាងព្រៃផ្សៃ។

(iv) សវនាការ ២៨ ធ្នូ ២០២១៖ ខ្ញុំ ត្រូវបាន ចៅក្រម កំណត់ ឱ្យចូលក្នុងក្រុម សវនាការមួយ ដោយខ្លួនឯង ខណៈ ដែលឈ្មោះ ផ្សេងទៀត ត្រូវ បានចាត់ថ្នាក់ ជា ‍‍‌‌‍«សវនាការ ថ្ងៃអង្គារ» ឬ «សវនាការ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍», និងនៅលើ កាលបរិច្ឆេទមួយ ដែលធ្វើនៅចន្លោះ បុណ្យណូអែល និងថ្ងៃចូលឆ្នាំសកល, និងបន្ទាប់ ពីការសម្ដែង ជាអប្សរា ដ៏ពេញនិយម, ហើយ បន្ទាប់ ពីលោក យ៉ារេឌ ហ្គែនសឺរ ដែលមក ទស្សនាកម្ពុជា ជាទេសចរ និងចូលរួម សវនាការ កាលពីថ្ងៃ ៧ ធ្នូ ក្នុងឋានៈជាមិត្ត ត្រូវបាន គំរាមកំហែង ដោយក្រុមមេធាវី នៃរបបនេះ និងឥឡូវនេះ ត្រូវបានហាម មិនឲ្យ ត្រឡប់ មកកម្ពុជាវិញ «ជា រៀងរហូត»។ បុគ្គល ដែលត្រូវ បានចោទប្រកាន់ នៅក្នុង «សវនាការ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍» (ពាក់ព័ន្ធនឹង ករណី ៦៧២៥ និង៧៨១៨) មិន ដែលត្រូវបាន កោះហៅ ម្តងទៀតទេ មកដល់ថ្ងៃនេះ—តើ របបនេះ ចង់ឲ្យលោក ថាច់ សេដ្ឋា ប្រធានស្តីទី គណបក្សភ្លើងទៀន ផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ តាមរយៈ ដំណើរការបោះឆ្នោត មុនសិន ឬ?—ហើយ ជំនួសវិញ ម៉ោងនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ បើកសវនាការ លើសំណុំរឿង នយោបាយ ករណី ៨៨៧ ផ្សេងទៀត។ ទាក់ទងនឹង រូបរាង, ច្របូកច្របល់ នៃសវនាការ ដែលពាក់ព័ន្ធ នឹងការបញ្ជា របស់ ប្រធានចៅក្រម ទៅកាន់មេធាវី តែងតាំង ដោយតុលាការ ដើម្បី ផ្តល់ឱ្យខ្ញុំ នូវឯកសារ ទាំងអស់ នៅក្នុងសំណុំរឿង របស់ខ្ញុំ មកពី ការបកស្រាយខុស សិទ្ធិតំណាងខ្លួនឯង ដែលទទួលស្គាល់ ដោយប្រធានចៅក្រម មិនអនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំ ទទួលឯកសារសំណុំរឿង។ ក្រឡាបញ្ជី ក្នុងអំឡុងពេល កំណត់ វត្តមាន ឬអវត្តមាន បានត្រឹមតែ ប្រកាស ឈ្មោះយើង បីបួននាក់ប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងតុលាការ៖ កុក កំភារ, ហេង ចាន់សុធី, ខ្ញុំ។

(v) សវនាការ ៤ មករា ២០២២៖ ទោះបីជាខ្ញុំ ត្រូវបាន មន្ត្រីសន្តិសុខ ៣០-៤០នាក់ ឡោមព័ទ្ធ, វាយដំ, ចាប់ខ្លួន បណ្ដោះអាសន្ន, និងវាយកម្ទេច ទូរស័ព្ទ អាយហ្វូន របស់ខ្ញុំ ក៏ដោយ, នៅពេល ដែលខ្ញុំ ព្យាយាមដើរ ពីណាហ្គាវើល ទៅតុលាការ (និងការចាប់ឃុំខ្លួន ឈឹម ស៊ីថរ នៅរសៀល ថ្ងៃតែមូួយ), ខ្ញុំ បានចូលរួម សវនាការ ទាន់ពេល ជាមួយ មេធាវីខ្មែរថ្មី របស់ខ្ញុំ ដែលបាន អំណះអំណាង ឱ្យមានពេល សមហេតុសមផល សម្រាប់ ឱ្យគាត់ ចូលមើល និងសិក្សាសំណុំរឿង ពេញលេញ របស់ខ្ញុំ។ យើង បានស្នើសុំ រយៈពេល ២ សប្តាហ៍; ប្រធានចៅក្រម បានផ្តល់ឱ្យយើង ៤ សប្តាហ៍, សវនាការ លើកក្រោយ គ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃ ១៥ កុម្ភៈ ២០២២។ ក្រឡាបញ្ជី ក្នុងអំឡុងពេល កំណត់វត្តមាន ឬអវត្តមាន បានត្រឹមតែ ប្រកាស ឈ្មោះយើង បីបួននាក់ប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងតុលាការ៖ កុក កំភារ, ហេង ចាន់សុធី, ទុំ ប៊ុនថន, ខ្ញុំ។

(vi) សវនាការ ២២ កុម្ភៈ ២០២២៖ មេធាវីខ្មែរខ្ញុំ បានដឹង ពីមន្ត្រីតុលាការ ថា គាត់ បានទាក់ទង ជាមួយ កូនក្តីដែលឆ្លងកូវីដ, ហើយ ដូច្នេះ ត្រូវនៅ ដាច់ដោយឡែក ពីគេ។ សវនាការ ១៥ កុម្ភៈ ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរ ទៅថ្ងៃ ២២ កុម្ភៈ ដែលបានចាប់ផ្តើម ការសួរដេញដោលខ្ញុំ។ មុននឹងឆ្លើយសំនួរ, ខ្ញុំ បានរំឭក ដល់តុលាការ អំពី ការបំពាន នីតិវិធីធ្ងន់ធ្ងរ ដែលធ្វើឱ្យ ដំណើរការ ទាំងអស់នេះ «ទុកជាមោឃៈ»; ប៉ុន្តែ ខណៈដែល ប្រធានបទ ទាក់ទង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌ ដែលខ្ញុំ បានបណ្តុះបណ្តាល ប្រជាជនកម្ពុជា ជាច្រើននាក់ ទូទាំងប្រទេស កម្ពុជា, វា ជាសេចក្តីរីករាយ របស់ខ្ញុំ ក្នុងការឆ្លើយសំណួរ ទាំងអស់ (ដោយភាពគួរសម, ហើយ មិនមែន ជាបញ្ហា នៃច្បាប់ទេ)។

(vii) សវនាការ ១ មីនា ២០២២៖ ពាក់ «ភស្តុតាង» (៩ ជានិមិត្តសញ្ញា នៃ «បដិវត្តន៍ពណ៌»), ខ្ញុំ ឈរឆ្លើយតប នឹងការសួរចម្លើយ ពេញមួយព្រឹក។ ខ្ញុំ ឆ្លើយតប ដោយចេតនាធ្ងន់ធ្ងរ, រំលឹកឡើងវិញ ដល់តុលាការ អំពី ការរំលោភធ្ងន់ធ្ងរ លើនីតិវិធី ត្រឹមត្រូវ ដែលធ្វើឲ្យ សវនាការទាំងនេះ ទុកជាមោឃៈ ដូចមានចែង ក្នុងមាត្រា ២៥២ នៃក្រម នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ កម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងណា, ខ្ញុំ ត្រូវ ចៅក្រម រារាំង និងបញ្ជា មិនឱ្យ លើករឿងនេះ ឡើងទៀត ប៉ុន្តែ គ្រាន់តែ ឆ្លើយតប ទៅនឹង សំណួរ ដែលបានសួរ។ ការផ្តោតអារម្មណ៍ គឺ នៅលើ ៩សន្លឹក(ម្ខាង តែប៉ុណ្ណោះ) ដែលគេ ចោទថា ខ្ញុំ បានបង្ហោះ តាមហ្វេសប៊ុក។ មានតែ ក្រដាស ៣ សន្លឹកប៉ុណ្ណោះ ដែលជាអត្ថបទ; សន្លឹកក្រដាស ផ្សេងទៀត គឺ ជារូបភាព ដែលមាន ចំណងជើង ខ្លីៗ។ ខ្ញុំ ទទួលស្គាល់ ក្រដាស ៨ សន្លឹក ក្នុងចំណោម ៩ សន្លឹក ដូចជា «ទំនងជាងមិន» ដែលខ្ញុំបានបង្ហោះវា។ អត្ថបទដែលខ្ញុំបានបដិសេធ (ហាក់ដូចជា ត្រូវបាននិពន្ធដោយខ្ញុំ) ដែលទំនងជាងមិន ខ្ញុំ មិនបានសរសេរ និងបង្ហោះ, មិនមែន ដោយសារខ្ញុំ ខ្លាចខ្លឹមសារទេ, តែ វា មិនមែន ជាស្ទីលខ្ញុំ។ ខ្ញុំ បានបញ្ជាក់ ការបែងចែក រវាង ការបង្ហោះ ដែល (i) និពន្ធ ដោយខ្ញុំ ឬ (ii) ចែករំលែក ដោយខ្ញុំ, ព្រោះ ទម្ងន់ និងតម្លៃ ខុសគ្នា។ ហើយ ប្រសិនបើ ចែករំលែក, ខ្ញុំ បានចែករំលែក ដោយ (i) ចុចលើរូបតំណាង «ចែករំលែក» ឬ (ii) ដោយការកាត់ និងបិទភ្ជាប់ ទាំងស្រុង (ដូច្នេះ ដើម្បី ខ្ញុំ អាចបញ្ចូល ក្បៀស)។

(viii) សវនាការ ១០ មីនា ២០២២៖ ចាប់ផ្តើម ការសួរដេញដោល មន្ត្រីនគរបាល ក្រសួងមហាផ្ទៃ ពីនាយកដ្ឋានពីរ (ភេរវកម្ម និងកិច្ចការផ្ទៃក្នុង) អំពី ភស្តុតាង ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ របស់ ពួកគាត់ ប្រឆាំងនឹងយើង។ ឯកសារ ដែលបានបោះពុម្ព ពណ៌ (៣០ ទំព័រ) នៃដំណើរការត្រឹមត្រូវ ត្រូវបាន មន្ត្រីសន្តិសុខ រឹបអូស, ហើយ មិនបានប្រគល់ មកខ្ញុំ វិញទេ។ បន្ទាប់ ពីពិភាក្សា ជាមួយ មេធាវីរួច, ខ្ញុំ បានអនុវត្តតាម ការបញ្ជា ពីចៅក្រម ឲ្យលាងមុខ ដោយសារ មេធាវីខ្ញុំ មានចំណុច សំខាន់ៗ ដែលគាត់ ត្រូវការលើកឡើង ក្នុងពេលសាកសួរមន្ត្រី។

(ix) សវនាការ ១៥ មីនា ២០២២៖ ក្នុងពេលសាកសួរ មន្ត្រីនគរបាល, ខ្ញុំ បានឈរ ម្ដងទៀត ដើម្បីបញ្ជាក់ អំពី «ភស្តុតាង» (៩សន្លឹក) ប្រឆាំងនឹងខ្ញុំ។

(x) សវនាការ ២៨ មីនា ២០២២៖ ពេញមួយព្រឹក នៃការមើល «ភស្តុតាង» ប្រឆាំងនឹង ជនជាប់ចោទ មួយចំនួន (សំណុំរឿង ១១៤០ ចាស់) បញ្ចាំងនៅលើ ជញ្ជាំងបន្ទប់សវនាការ។

(xi) សវនាការ ៥ មេសា ២០២២៖ បន្តការបង្ហាញ «ភស្តុតាង» ដែលបញ្ចាំងលើ ជញ្ជាំងបន្ទប់សវនាការ។ ការកំណត់ វត្តមាន (និងអវត្តមាន មិនបានរៀបរាប់) ពេលនេះ រួមមាន អ្នកស្រី យ៉ក នាង (ចាប់ខ្លួនបាន ប៉ុន្មានថ្ងៃមុន)។ ខ្ញុំ ត្រូវបាន សន្តិសុខ ហាម មិនឱ្យចូល តុលាការ ដោយសារស្លៀក សំលៀកបំពាក់ សារុង, ប៉ុន្តែ ត្រូវបានតំណាង ដោយមេធាវីខ្ញុំ នៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ។

(xii) សវនាការ ៥ មេសា ២០២២៖ នៅមុនថ្ងៃ នៃចូលឆ្នាំខ្មែរ រយៈពេល ស្ទើរតែ មួយសប្តាហ៍, សន្តិសុខ ប្រដាប់អាវុធ រាប់សិបនាក់ បានឡោមព័ទ្ធខ្ញុំ ពេលខ្ញុំ ចេញពីរ៉ឺម៉ក ក្នុងបំណង ចាប់ខ្លួនខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំ ស្លៀក សម្លៀកបំពាក់ ប្រពៃណីខ្មែរចូលឆ្នាំ ធម្មតា, ហើយ ខ្ញុំ នៅជាមួយ កូនក្មេងតូច, ម្តាយនាង, និងជីដូននាង។

ច្បាប់ កម្ពុជា សំខាន់ ប្រាំ ទាក់ទងនឹង ករណីនេះ

៧. នៅក្នុងការ ការពារខ្លួន, ខ្ញុំ នឹងយោងច្បាប់ សំខាន់ ចំនួន ប្រាំ របស់ កម្ពុជា ដែលពាក់ព័ន្ធ នឹងករណីនេះ។ ទីមួយ គឺ (i) ក្រម ព្រហ្មទណ្ឌ; ទីពីរ (ii) ក្រម នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ; ទីបី (iii) កតិកាសញ្ញា អន្តរជាតិ ស្តីពី សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ ដែលកម្ពុជា ជារដ្ឋភាគី, ហើយ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទទួលស្គាល់ ជាផ្នែកមួយ នៃច្បាប់កម្ពុជា, ដែលចាប់ ពីពេលនេះ តទៅ ខ្ញុំ នឹងហៅ ថា «ច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ»; ទីបួន (iv) រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជា «ច្បាប់កំពូល នៃព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា»; និងទីប្រាំ (v) កិច្ចព្រមព្រៀង សន្តិភាព ប៉ារីស អំពី កម្ពុជា, ២៣ តុលា ១៩៩១។

សិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាង (តំណាង ឱ្យខ្លួនឯង)

៨. នៅថ្ងៃ សវនាការ ២៦ វិច្ឆិកា ដែលជាថ្ងៃបុណ្យ ថ្លែងអំណរគុណ, លោកចៅក្រមប្រធាន រស់ ពិសិដ្ឋ បានទទួលស្គាល់ និងអនុញ្ញាតឱ្យ តាមសំណូមពរ របស់ខ្ញុំ ការស្វ័យ-តំណាង (តំណាង ឱ្យខ្លួនឯង), ដរាបណា ខ្ញុំ ចូលសវនាការ ទាំងអស់ របស់ តុលាការ, ហើយ ដែលខ្ញុំ បានធានា ថា ខ្ញុំ នឹងចូលរួម។ នេះ ជាការបកស្រាយ ត្រឹមត្រូវ នៃច្បាប់កម្ពុជា។ «សិទ្ធិ មានមេធាវី» និង «សិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាង» គឺ ជាសិទ្ធិ គ្រឺះសារវ័ន្ត ស៊ីចង្វាក់នឹងគ្នា របស់ ចុងចោទ (នៅទីនេះ សំដៅ ដល់ជនត្រូវចោទ, គឺ ខ្ញុំ) ដែលមានចែង ដើម្បី ការពារ ផលប្រយោជន៍ របស់ខ្ញុំ ក្នុងនាម ជាជនត្រូវចោទ និងការពារ ផលប្រយោជន៍ យុត្តិធម៌ ទាំងមូល។ ជាពិសេស «សិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាង» ត្រូវ បានធានា នៅក្នុងមាត្រា ១៤(៣)(ឃ) នៃច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ—ច្បាប់ នៃប្រទេស កម្ពុជា—ដែលសេចក្តីសម្រេច របស់ សហប្រជាជាតិ, លេខ ៦៧/១៨៧ (អនុម័ត ២៨ មីនា ២០១៣), បានបញ្ជាក់ យ៉ាងច្បាស់លាស់ នៅក្នុងបុព្វកថា ការដាក់បញ្ចូល ករណីព្រហ្មទណ្ឌ។

៩. ជាការពិតណាស់ សិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាង មិនមែន ជាសិទ្ធិ ដាច់ខាត នោះទេ និងអាច ត្រូវ បានរារាំង ដើម្បី ផលប្រយោជន៍ របស់ ជនត្រូវចោទ និងយុត្តិធម៌—ឧទាហរណ៍, នៅក្នុងករណី ពាក់ព័ន្ធ ទៅនឹង អនីតិជន, ជន មានវិបល្លាស ស្មារតី, ឬអវត្តមាន ជនត្រូវចោទ ក្នុងតុលាការ។ មាត្រា ៣០១ នៃក្រម នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ ចែងបន្ថែម ថា ត្រូវតែ មាន មេធាវី ដាច់ខាត សម្រាប់ ករណី បទល្មើសឧក្រិដ្ឋ។

១០. សូម បើក វង់ក្រចក, ការរំលឹក អំពី ការបកស្រាយ តាមច្បាប់៖ ដូចអស់លោក//លោកស្រី ដឹងហើយ, យើង ជាអ្នកច្បាប់ ត្រូវ ឈានឲ្យហួស ពីការ ដែលគ្រាន់តែ ចេះ របៀបអាន—អ្នកណា ក៏អាចអាន បានដែរ; មិនចាំបាច់ ការបណ្តុះបណ្តាល ផ្នែកច្បាប់ ដើម្បី គ្រាន់តែ ចេះអាន នោះទេ—គឺ, យើង មានភារកិច្ច ធ្វើការបកស្រាយ។ ចង់និយាយថា, យើង មិន គ្រាន់តែ អាន លក្ខន្តិកៈច្បាប់ ឬបំណែក នៃច្បាប់ ប៉ុណ្ណោះទេ, ប៉ុន្តែ ក៏បកស្រាយ និងអនុវត្តវា ដោយផ្អែកលើ ទាំង អក្សរ/អត្ថបទ និងស្មារតី នៃច្បាប់។ ជាទូទៅ, យើង មិន ទទួលយក ការបកស្រាយណា ដែលនឹងបង្កើត ឲ្យមានលទ្ធផល មិន សមហេតុផល, មិន មានភាពស៊ីចង្វាក់ ដែលអ្នកធ្វើសេចក្តីព្រាង និងអ្នកធ្វើច្បាប់ដំបូង មិន មានចេតនា នោះទេ; ការបកស្រាយច្បាប់ ត្រូវតែ បកស្រាយ ក្នុងទិសដៅ ដើម្បី យុត្តិធម៌ និងមាន ភាពស៊ីចង្វាក់ ផ្ទៃក្នុង។

១១. ប៉ុន្តែ នៅទីនេះ, ខ្ញុំ (i) ជា នីតិជន, (ii) មិន មានវិបល្លាស ស្មារតី, (iii) អាច និងមានឆន្ទៈ—ហើយ បាន—ចូលរួម រាល់សវនាការ តុលាការ, និង (iv) ជាមេធាវី ដែលបានទទួល ការបណ្តុះបណ្តាល នៅសាកលវិទ្យាល័យច្បាប់ កំពូលមួយ នៅលើពិភពលោក, ហើយ ប្រហែល ជាជនជាតិខ្មែរ ដំបូងគេ ដែលបាន ប្រលងជាប់ គណៈមេធាវី ក្នុងរដ្ឋ ញូវយ៉ក។ ខ្ញុំ អាច និងមាន សមត្ថភាព តំណាង ឲ្យខ្លួនឯង ក្នុងករណីនេះ។

១២. ការបកស្រាយ ត្រូវតែ គិតពិចារណា ទៅលើ ភាពទាំងស្រុង នៃកាលៈទេសៈ នៅពេលមាន វិវាទ កើតឡើង ដើម្បី ឲ្យរកឃើញ គោលបំណងដើម និងចេតនាដើម នៃការបង្កើត ច្បាប់ ឬបទប្បញ្ញត្តិ នោះ។ ក្នុងករណី ផ្តល់ជំនួយ ផ្នែកច្បាប់ (តែងតាំង មេធាវី ឱ្យ), គោលបំណងដើម គឺ ការការពារ ចុងចម្លើយ—គឺ ខ្ញុំ ជាជនត្រូវចោទ—ហើយ ភាពទាំងស្រុង នៃកាលៈទេសៈ នៅពេលនេះ រួមបញ្ចូល ទាំងគុណវុឌ្ឍិ ដែលខ្ញុំ បានបញ្ជាក់ ពីខាងលើ ក្នុងការតំណាង ឱ្យខ្លួនឯង, ទាំងសាវតា នៃប្រទេសនេះ ដែលជំនួយ ផ្នែកច្បាប់ ត្រូវ បានបដិសេធ ជាញឹកញាប់ ចំពោះ ប្រជាជនក្រីក្រ ជាច្រើន, អនីតិជន, និង/ឬ ប្រជាជនខ្មែរ មានវិបល្លាស ស្មារតី ត្រូវ បានចោទប្រកាន់ ពីបទឧក្រិដ្ឋ ដែលត្រូវការ ជំនួយ ផ្នែកច្បាប់ ពិតប្រាកដ។ ដូច្នេះ រាល់សំណូមពរ ណាមួយ ដែលតុលាការ បង្ខំ មេធាវី ឲ្យខ្ញុំ គឺ ជាការបកស្រាយ ដែលមិន អើពើ នឹងកាលៈទេសៈ ទាំងនេះ, ហើយ ជាការបកស្រាយ ស្វែងរក យ៉ាងច្បាស់ ដើម្បី បម្រើ ផលប្រយោជន៍ របបនេះ ជាជាង គោលបំណង បានបម្រុងទុក នៅក្នុងច្បាប់។

១៣. ដូច្នេះ, ដើម្បី ផលប្រយោជន៍ យុត្តិធម៌ និងដើម្បី ផលប្រយោជន៍ របស់ ជនត្រូវចោទ, គឺ រូបខ្ញុំ ដែលច្បាប់ ចែងឡើង ដើម្បី ការពារនោះ, វា ជាការត្រឹមត្រូវ សម្រាប់ តុលាការនេះ ដែលអនុញ្ញាត ឱ្យសិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាងនេះ ដូចដែល ត្រូវបាន អនុញ្ញាត នៅសវនាការ ថ្ងៃ២៦ វិច្ឆិកា ២០២០។ រហូតដល់ថ្ងៃ ១ មករា ២០២២, ខ្ញុំ បានបន្ត ទទូច ក្នុងការប្រើប្រាស់ សិទ្ធិ នេះ, គឺ ខ្ញុំ នឹងមិន មានមេធាវី ក្នុងស្រុកទេ លើកលែងតែ ដល់ពេល មានការចាប់ខ្លួន ទើប ខ្ញុំ នឹងមាន—ទោះបីជា ខ្ញុំ មានមេធាវី អន្តរជាតិ ដ៏កំពូល, គឺ លោក យ៉ារេឌ ហ្គេនស៊ើរ និងក្រុម ដ៏អស្ចារ្យ របស់គាត់ នៅក្រុមហ៊ុនច្បាប់ យុទ្ធសាស្ត្រ ផឺរស៊ីស ដែលមានមូលដ្ឋាន នៅវ៉ាស៊ីនតោន ឌីស៊ី ក៏ដោយ។

១៤. ដោយសារតែ មានការ ទទួលស្គាល់ ថា ខ្ញុំ មានសិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាងនោះ, រាល់ បទប្បញ្ញត្តិច្បាប់ ដែលទាក់ទង នឹងការការពារ តាមផ្លូវច្បាប់ របស់ខ្ញុំ ត្រូវតែ អាន និងបកស្រាយ ដើម្បី ផ្តល់ និងសម្រួល ដល់ការ ប្រើប្រាស់ សិទ្ធិនេះ, ដោយរួមបញ្ចូល ទាំង មាត្រា ១២៩ នៃក្រម នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ ដែលផ្តល់សិទ្ធិ ឲ្យមេធាវី ទទួលបាន ឯកសារ សំណុំរឿង។ ជាសរុប, សិទ្ធិ ស្វ័យ-តំណាង គ្មាន ន័យទេ ប្រសិនបើ ខ្ញុំ មិន អាចទទួលបាន ឯកសារ សំណុំរឿង របស់ខ្ញុំ និងទទួលបាន រាល់ ឯកសារ ចាំបាច់ ទាំងអស់ ដែលបាន ដាក់ចូល ក្នុងសំណុំរឿង ដើម្បី ឲ្យមានការ ការពារក្តី សមស្របមួយ បានទេនោះ។

១៥. ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ, មុននឹងជួល ផ្ទាល់ មេធាវីខ្មែរ របស់ខ្ញុំ នៅថ្ងៃ ១ មករា ២០២២, ខ្ញុំ ត្រូវ បានផ្តល់ឲ្យ នូវឯកសារ ចំនួនបី តែប៉ុណ្ណោះ នៅថ្ងៃ ១ ធ្នូ ២០២០៖ (i) ដីកាសន្និដ្ឋាន បញ្ជូនរឿង ឲ្យស៊ើបសួរ របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា, ចំនួន ៣ ទំព័រ, ចុះថ្ងៃ ៩ កញ្ញា ២០១៩; (ii) ដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរ របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា, ចំនួន ១៧ ទំព័រ, ចុះថ្ងៃ ១៣ សីហា ២០២០; (iii) ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ របស់ ចៅក្រមស៊ើបសួរ, ចំនួន ១២ ទំព័រ, ចុះថ្ងៃ ២៦ សីហា ២០២០។

១៦. បន្ទាប់ ពីខ្ញុំ បានទៅស្នើសុំ ដោយផ្ទាល់ខ្លួន ម្តងហើយម្តងទៀត, ខ្ញុំ ត្រូវ បានបដិសេធ មិន បានទទួល ឯកសារ ជាក់លាក់ ចំនួន ៧ ផ្សេងទៀត ដែលមាន រៀបរាប់ នៅក្នុង ដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរ និងដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ៖ (i) សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌ, លេខ ៦០០៥, ចុះថ្ងៃ ២ កញ្ញា ២០១៩ របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា; (ii) សំណុំរឿងស៊ើបសួរ, លេខ ៤១៥៤, ចុះថ្ងៃ ១០ កញ្ញា ២០១៩ របស់ សាលាដំបូង រាជធានីភ្នំពេញ; (iii) លិខិតជូនព័ត៌មាន ស្តីពី ការបិទស៊ើបសួរ, លេខ ៩០៤, ចុះថ្ងៃ ២០ កក្កដា ២០២០ របស់ ចៅក្រមស៊ើបសួរ; (iv) ដីកាបញ្ជូនសំណុំរឿង ឲ្យពិនិត្យ, លេខ ៩២៦, ចុះថ្ងៃ ២៨ កក្កដា ២០២០; (v) របាយការណ៍ នាយកដ្ឋាន សន្តិសុខផ្ទៃក្នុង នៃក្រសួងមហាផ្ទៃ, លេខ ១១៧៧, ចុះថ្ងៃ ៣០ កញ្ញា ២០១៩; (vi) ដីកាបង្គាប់ ឲ្យនាំខ្លួន, លេខ ៩២៩, ចុះថ្ងៃ ៦ វិច្ឆិកា ២០១៩ ដែលបានលើកឡើង នៅក្នុង ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ របស់ ចៅក្រមស៊ើបសួរ; (vii) ដីកាបញ្ឈប់ ឲ្យនាំខ្លួន, លេខ ១០៧៩, ចុះថ្ងៃ ១៥ វិច្ឆិកា ២០១៩ ដែលបានលើកឡើង នៅក្នុង ដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរ របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា។

១៧. ខ្ញុំ បានលើកឡើង ពីបញ្ហា ជាក់លាក់នេះ នៃភាពមិនស៊ីចង្វាក់ (ការមិនចុះសម្រុង)—នៃការមាន តុលាការ ទទួលស្គាល់ ដោយត្រឹមត្រូវ សិទ្ធិ-ស្វ័យតំណាង របស់ខ្ញុំ, ប៉ុន្តែ បានបដិសេធ មិន ឱ្យខ្ញុំ មានសមត្ថភាព ក្នុងការស្វ័យ-តំណាង—នៅឯ សវនាការ ថ្ងៃ ១៤ មករា, ដែលត្រូវ បានឆ្លើយតប ភ្លាមៗ ដោយព្រះរាជអាជ្ញារង សេង ហៀង ថា ពេលច្រើនណាស់ហើយ ដល់៧ សប្តាហ៍ ត្រូវ បានផ្តល់ ឱ្យខ្ញុំ ដើម្បី ស្វែងរក មេធាវី, ហើយ តុលាការ គួរតែ តែងតាំង មេធាវីមួយ សំរាប់ខ្ញុំ។ បន្ទាប់មក, លោកចៅក្រមប្រធាន រស់ ពិសិដ្ឋ បានសន្និដ្ឋាន, បន្ទាប់ ពីស្តាប់ ចៅក្រម អ៊ឹម វណ្ណៈ ក្នុងសវនាការ, ដោយគ្មាន ការពិគ្រោះយោបល់ ឬឈប់សម្រាក ពិគ្រោះយោបល់, ថា តុលាការ បានបំពេញ ភារកិច្ច របស់ខ្លួន រួចហើយ ក្នុងការផ្តល់ ឯកសារ ចំនួន ៣ឈុត ដល់ខ្ញុំ, ហើយ នឹងមិន ធ្វើ លើស ពីហ្នឹង ទេ។

១៨. នៅសវនាការ ថ្ងៃ២៨ ធ្នូ ២០២១, ប្រធានចៅក្រម បានបញ្ជា ឱ្យមេធាវី ដែលមានវត្តមាន ដោយតុលាការតែងតាំង, ផ្តល់ឱ្យខ្ញុំ នូវឯកសារ ទាំងអស់ ពីសំណុំរឿងខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែ គ្មាន ការសម្រេច ណាមួយ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងតុលាការ ដែលដកហូតសិទ្ធិ របស់ខ្ញុំ ក្នុងការតំណាង ដោយខ្លួនឯង នោះទេ។ ការសម្រេចនេះ គ្រាន់តែ ជាការពិត បន្ទាប់ពី សវនាការ នៅពេល ដែលខ្ញុំ ទៅជួប មេធាវី តែងតាំងដោយតុលាការ ម្នាក់ទៀត ដែលបានស្ម័គ្រចិត្ត ផ្តល់ឯកសារ ទាំងអស់ នៃសំណុំរឿងខ្ញុំ នៅការិយាល័យ ជំនួយផ្នែកច្បាប់ នៃគណៈមេធាវី កម្ពុជា (ប៉ុន្តែ មិនបានធ្វើទេ)។

១៩. ខ្ញុំ ត្រូវ បានចោទ រួមជាមួយ នឹងបុគ្គល ១៣៩ នាក់ ផ្សេងទៀត—ទាំង មានវត្តមាន និងនិរទេសខ្លួន—ពីបទ រួមផ្សំគំនិត ក្បត់ជាតិ និងញុះញង់ ឲ្យមាន ភាពវឹកវរ ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់សន្តិសុខសង្គម។ ដោយសារតែ ជាប់ពាក់ព័ន្ធ ទៅនឹង សេរីភាព របស់ខ្ញុំ និងសេរីភាព របស់ មនុស្សផ្សេងទៀត—ដែលយើង ម្នាក់ៗ អាចប្រឈម នឹងការឃុំខ្លួន រហូតដល់ ១២ឆ្នាំ (សរុបទាំងអស់ ១,៦៦៨ ឆ្នាំ សម្រាប់ ជនត្រូវចោទ ចំនួន ១៣៩ នាក់!) ក្នុងពន្ធនាគារ ដែលគេ ចាត់ទុកថា ជាពន្ធនាគារ នៅយុគសម័យ កណ្តាល (១,០០០ ឆ្នាំមុន), មានភាពចង្អៀត ណែនខ្លាំង, ខ្វះខាត ស្តង់ដា មនុស្សធម៌ ជាមូលដ្ឋាន នោះ—វា ជាការ ចាំបាច់ណាស់ ដែលខ្ញុំ មិនមែន ត្រឹមតែ ត្រូវ ទទួលបាន ឯកសារ ដែលខ្ញុំ បានស្នើសុំ ចំនួន៧ ផ្សេងទៀត នោះទេ, គឺ ថែមទាំង ឯកសារ ផ្សេងៗទៀត ដែលមាននៅ ប៉ូលីស, ព្រះរាជអាជ្ញា, តុលាការ, ឬទីភ្នាក់ងារ រដ្ឋាភិបាល ណាមួយ ដែលមានការ ជាប់ទាក់ទង តាមរូបភាព ណាមួយ ចំពោះ ការចោទប្រកាន់ មកលើខ្ញុំ។

ការរំលោភបំពាន នីតិវិធី ធ្ងន់ធ្ងរ៖

២០. ពាក្យ ថា «ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ» (due process) មានការពាក់ព័ន្ធ ជាមួយ នឹងនីតិវិធី, ភាពយុត្តិធម៌, និងការអនុវត្ត។

២១. ចាប់តាំង ពីដើមដំបូង នៃដំណើរការ នីតិវិធី ទាំងនេះ, របបនេះ បានរំលោភបំពាន ទៅលើសិទ្ធិ របស់ខ្ញុំ ក្នុងការទទួលបាន ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ តាមច្បាប់ រួចទៅហើយ។ តាមច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ—ជាច្បាប់ កម្ពុជា—ខ្ញុំ មានសិទ្ធិ ទទួលបាន ព័ត៌មាន ភ្លាមៗ អំពី ប្រភេទ និងមូលហតុ នៃការចោទប្រកាន់ មកលើខ្ញុំ។ ព័ត៌មាន ទាំងនោះ រួម ទាំង អង្គច្បាប់ និងអង្គហេតុ ដែលជាមូលដ្ឋាន សម្រាប់ ការចោទប្រកាន់ នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ, ខ្ញុំ ត្រូវ បានបដិសេធ មិន បានទទួល ព័ត៌មាន អំពី អង្គហេតុ ទេ—គឺ, គ្មាន ឯកសារ ណាមួយ ដែលរបបនេះ ផ្តល់ឲ្យខ្ញុំ មុនពេល សវនាការ, បានកំណត់ឃើញ ឬបានរាយការណ៍ អំពី សកម្មភាព ជាក់លាក់ របស់ខ្ញុំ ណាមួយ ដែលមាន លក្ខណៈ ព្រហ្មទណ្ឌ។ («ភ័ស្តុតាង» សរុប ចំនួន ៩ សន្លឹក មានតែម្ខាង នៃការបង្ហោះ ហ្វេសប៊ុក ដែលត្រូវបាន ចោទប្រកាន់ មានតែ ៣ ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានអត្ថបទ សំខាន់។) ផ្ទុយទៅវិញ, ឯកសារ ទាំងនោះ មានតែ ការចោទប្រកាន់ ក្នុងន័យ ជាការធ្វើសន្និដ្ឋាន រួចទៅហើយ, ដោយគ្មាន បានផ្តល់ ឧទាហរណ៍ ជាក់លាក់ ណាមួយ, ថា ខ្ញុំ បានប្រើ ហ្វេសប៊ុក ដើម្បី អំពាវនាវ ឲ្យប្រជាជនខ្មែរ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ងើបឡើង «ផ្តួលរំលំ រដ្ឋាភិបាល ស្របច្បាប់ ដោយហិង្សា។» ជាសរុប, ដោយសារតែ ឯកសារទាំងនេះ តម្រូវ ឲ្យបញ្ចេញ ភស្តុតាង ណាមួយ ឬទាំងស្រុង ដើម្បី ប្រឆាំងមកលើខ្ញុំ នៅក្នុងដំណើារការ នីតិវិធីនេះ—ប៉ុន្តែ ផ្ទុយមកវិញ បែរ ជាដាក់បញ្ចូល តែ ការចោទប្រកាន់ ស្រពិចស្រពិល និងមិន អាចបញ្ជាក់បាន ទៅវិញ—តុលាការនេះ ត្រូវតែ ទម្លាក់ ការរចោទប្រកាន់ ជាបន្ទាន់។

២២. ខ្ញុំ ក៏មានសិទ្ធិ ក្រោមច្បាប់កម្ពុជា—ច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ—ក្នុងការមាន ពេលវេលា និងសម្ភារៈរូបវ័ន្ត គ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់ ការរៀបចំ ការពារខ្លួន របស់ខ្ញុំ។ ក៏ប៉ុន្តែ, ដោយមិន បានដឹង អំពី មូលដ្ឋាន អង្គហេតុ នៃបទចោទ មកលើខ្ញុំ ទេនោះ, ដោយសារតែ មិនអាចចូល ទៅកាន់សំណុំរឿង របស់ខ្ញុំ, ខ្ញុំ មិន អាចមាន លទ្ធភាព ក្នុងការត្រៀម ដើម្បី ការពារខ្លួន បានឡើយ, រហូតដល់ មករា ២០២២ នៅពេលដែលខ្ញុំ ត្រូវបានបង្ខំ ឱ្យជួលមេធាវីខ្មែរ របស់ខ្ញុំផ្ទាល់ ដែលមានសិទ្ធិ ទទួលបានឯកសារ សំណុំរឿង ពេញលេញ។

២៣. របបនេះ ក៏បាន រំលោភបំពាន សិទ្ធិ របស់ខ្ញុំ ក្រោមច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ ក្នុងការ សួរចម្លើយ និងត្រួតពិនិត្យ ទៅលើសាក្សី ដាក់បន្ទុក (សាក្សី ប្រឆាំងនឹងខ្ញុំ) និងត្រួតពិនិត្យ និងសុំឲ្យ សាក្សី ដោះបន្ទុក ចូលខ្លួន ដើម្បី សួរចម្លើយ។ សម្រាប់រយៈពេល ដ៏យូរ រហូតដល់ មករា ២០២២, ខ្ញុំ មិន អាចត្រៀម ក្នុងការ ចោទសួរ សាក្សី ដែលខ្ញុំ មិនដឹង សូម្បីតែ បន្តិចសោះ ទេ, ហើយ ខ្ញុំ ក៏មិន អាច រកបានសាក្សី និងត្រៀមសាក្សី សម្រាប់ ការការពារក្តី របស់ខ្ញុំ ដោយមិន បានដឹង ថា, តើ ការអះអាង ទៅលើអង្គហេតុ អ្វីខ្លះ ដែលខ្ញុំ ត្រូវ បដិសេធ ឬបង្ហាញផ្ទុយ នោះទេ។

២៤. ឧទាហរហ៍, ខ្ញុំ ឆ្ងល់ អំពី ដីកាបង្គាប់ ឱ្យនាំខ្លួន និងដីកាបញ្ឈប់ ឱ្យនាំខ្លួន ដែលតុលាការថា បានចេញ នៅក្នុងខែ វិច្ឆិកា ២០១៩៖ តើ ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ របស់ ចៅក្រមស៊ើបសួរ មិនគួរ មានព័ត៌មាន ពី ដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរ របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា ឬ? ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វី បានជា ដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរ លើកឡើង តែម្តងប៉ុណ្ណោះ, ហើយ មានតែ អំពី ដីកាបញ្ឈប់ ឱ្យនាំខ្លួន, ចុះថ្ងៃ ១៥ វិច្ឆិកា ២០១៩? ហើយ ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ, ដែលជាឯកសារ ចុះកាលបរិច្ឆេទ ពេលក្រោយនោះ ជាមូលដ្ឋាន សម្រាប់ សវនាការនេះ, លើកឡើង តែម្តងប៉ុណ្ណោះ, ហើយ មានតែ អំពី ដីកាបង្គាប់ ឱ្យនាំខ្លួន, ចុះថ្ងៃ ៦ វិច្ឆិកា ២០១៩?

២៥. សូម ជូន ជាព័ត៌មាន៖ ខ្ញុំ បានទៅ ទីក្រុង ត្រុមសូ ប្រទេសណ័រវេស ដើម្បី ចូលរួម សិក្ខាសាលា ស្តីពី សិទ្ធិមនុស្សមួយ ដែលរៀបចំ ដោយក្រសួង ការបរទេស ណ័រវេស ជាផ្នែកមួយ នៃមូលនិធិ អាស៊ី-អឺរ៉ុប (ASEF កូនភ្លោះ នៃ ASEM, កិច្ចប្រជុំកំពូល អាស៊ី-អឺរ៉ុប) កាលពីថ្ងៃ ៦ វិច្ឆិកា ២០១៩។ (អ្នករាយការណ៍ពិសេស នៃសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុក សិទ្ធិមនុស្ស ដែលទើប តែងតាំងថ្មី, សាស្រ្តាចារ្យ វិទិត មុនតាប៊ន, ក៏នៅទីនោះ ដែរ។) ខ្ញុំ បានចាកចេញ ពីកម្ពុជា នៅយប់អធ្រាត្រ ២ វិច្ឆិកា ២០១៩ និងត្រឡប់ ចូលប្រទេសវិញ នៅថ្ងៃ ៩ វិច្ឆិកា ២០១៩។ មុនពេល ចាកចេញ ទៅ ចូលរួម សិក្ខាសាលា កម្រិតខ្ពស់ ក្នុងប្រទេស ណ័រវេស, ខ្ញុំ បានផ្សព្វផ្សាយ ជាសាធារណៈ នៅលើហ្វេសប៊ុក និងគេហទំព័រ ផ្ទាល់ខ្លួន របស់ខ្ញុំ—ជារៀងរាល់ថ្ងៃ និងច្រើនដង ក្នុងមួយថ្ងៃ។ ក្នុងអំឡុងពេល នៃការធ្វើដំណើរ និងសិក្ខាសាលា, ខ្ញុំ បានផ្សព្វផ្សាយ ជាសាធារណៈ នៅលើហ្វេសប៊ុក និងគេហទំព័រ ផ្ទាល់ខ្លួន របស់ខ្ញុំ—ជារៀងរាល់ថ្ងៃ និងច្រើនដង។ បន្ទាប់ ពីសិក្ខាសាលា, ខណៈពេល កំពុង ធ្វើដំណើរ មកវិញ និងក្នុងប្រទេស កម្ពុជា, ខ្ញុំ បានផ្សព្វផ្សាយ ជាសាធារណៈ នៅលើហ្វេសប៊ុក និងគេហទំព័រ ផ្ទាល់ខ្លួន របស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំ មិន បានដឹង អ្វីសោះ អំពី ដីកាកោះហៅ ឲ្យចូលបង្ហាញខ្លួន និងការលុបចោលវិញ នៅខែវិច្ឆិកា ២០១៩។ លើកដំបូង ដែលខ្ញុំ បានឮ អំពី បទចោទ រួមផ្សំគំនិត ក្បត់ជាតិ និងបទញុះញង់ ដ៏គួរ ឲ្យអស់សំណើច នោះ គឺ នៅថ្ងៃ ៦ វិច្ឆិកា ២០២០, ហើយ មួយថ្ងៃក្រោយមក, ខ្ញុំ បានទទួល ដីកាកោះហៅ ឲ្យចូលបង្ហាញខ្លួន, គឺ ត្រឹមតែ ២០ ថ្ងៃ មុនការចាប់ផ្តើម សវនាការ ទ្រង់ទ្រាយធំនេះ នៅថ្ងៃ ២៦ វិច្ឆិកា ២០២០ ដែលជាថ្ងៃបុណ្យ ថ្លែងអំណរគុណ ប៉ុណ្ណោះ។

សូម មើលដ្យាក្រាម (បន្ទាត់ពេលវេលា) ដំណើរការ ដែលភ្ជាប់មកជាមួយ ដែលត្រូវបានរឹបអូស ដោយសន្តិសុខ នៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ កាលពីថ្ងៃ ១០ មីនា ២០២២ ចំពោះ ការរំលោភ លើដំណើរការ ត្រឹមត្រូវ បន្ថែមទៀត។

២៦. ជាចុងក្រោយ, ក្រោមច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ ក្នុងការកំណត់ អំពី បទចោទ ព្រហ្មទណ្ឌ ណាមួយ ប្រឆាំងនឹងខ្ញុំ, ខ្ញុំ មានសិទ្ធិ ទទួលបាន ការជំនុំជម្រះក្តី ដោយយុត្តិធម៌ និងសវនាការ សាធារណៈ ដោយតុលាការ មានសមត្ថកិច្ច, ឯករាជ្យ, និងមិនលម្អៀង បង្កើតឡើង ដោយច្បាប់។ ដូចបានកត់សម្គាល់ ពីខាងដើម រួចហើយ, គឺ មិនមាន ភស្តុតាង ជាក់លាក់ណា ដែលតុលាការ, ព្រះរាជអាជ្ញា, ឬអាជ្ញាធរ ផ្សេងទៀត បានផ្តល់មក ឲ្យខ្ញុំ ក្នុងការគាំទ្រ ដល់ការចោទប្រកាន់ មកលើខ្ញុំ នៅថ្ងៃនេះ ទេ។ ខ្ញុំ មានសិទ្ធិ ទទួលបាន រាល់ភស្តុតាង ណាមួយ និងទាំងអស់ មុនការជំនុំជម្រះ ដើម្បី អនុញ្ញាតិ ឲ្យខ្ញុំ ត្រៀមការពារខ្លួន បានគ្រប់គ្រាន់, ត្រៀម ក្នុងការចោទសួរ សាក្សី របស់ ព្រះរាជអាជ្ញា, និងដើម្បី កំណត់អត្តសញ្ញាណ សាក្សី និងត្រៀម សាក្សី ដែលខ្ញុំ ត្រូវ ផ្តល់ជូន ដើម្បី ការពារខ្លួន ដែរ។ នោះ វា បង្ហាញ យ៉ាងច្បាស់ណាស់ នៅទូទាំងដំណើរការ ទាំងនេះ ថា, ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ គ្មាន សមត្ថកិច្ច ឬក្រុមប្រឹក្សានេះ អនុវត្ត តាមរបៀប ដែលមិន ឯករាជ្យ និងមានភាពលម្អៀង។

២៧. វា ប្រឆាំង នឹងហេតុផល និងគោលការណ៍ យុត្តិធម៌ ដែលមាត្រា ២៥៦ នៃក្រម នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវ បានប្រើ ដើម្បី លុបចោល រាល់ការ រំលោភបំពាន ទាំងតូច ទាំងធំ ដូចគ្នា ពីព្រោះតែ ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ បានបញ្ចាប់ និងមានកំណត់។ ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ ត្រូវ បានចុះ ថ្ងៃ ២៦ សីហា ២០២០។ ខ្ញុំ ត្រូវ បានទទួល ដំណឹង ជាលើកដំបូង អំពី ការចោទប្រកាន់ មកលើខ្ញុំ នៅថ្ងៃ ៦ វិច្ឆិកា ២០២០, ពីរខែកន្លះ បន្ទាប់ ពី ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ។ មាត្រា ២៤៧ តម្រូវ ឲ្យ «ជូនដំណឹង ក្នុងរយៈពេល ដ៏ខ្លីបំផុត ដល់ជនត្រូវចោទ… » មុន ដីកាសម្រេច បញ្ជូនរឿង ទៅជំនុំជម្រះ បានបញ្ចាប់ និងមានកំណត់។ (សូម មើលដ្យាក្រាម ដំណើរការ ដែលភ្ជាប់មកជាមួយ។)

២៨. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ កម្ពុជា, «ច្បាប់កំពូល» របស់ប្រទេស, ធានា ដល់សិទ្ធិ ទាំងឡាយ។

២៩. សូម អនុញ្ញាតិ ឲ្យខ្ញុំ ពន្យល់បង្ហាញ អំពី ភាពជាសារវ័ន្ត និងភាពសំខាន់ នៃដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ (នីតិវិធី ប្រកបដោយ យុត្តិធម៌) ទាក់ទង នឹងការរំលោភបំពាន របស់ តុលាការនេះ តាមរយៈ ការដកស្រង់ បទពិសោធន៍ ពីសហរដ្ឋអាមេរិច, ដើម្បី ជួយឲ្យយើង ដាក់ស្ថានភាពនេះ ក្នុងទស្សនវិស័យ ត្រឹមត្រូវ មួយ។ ទោះបី បរិបទ មានភាព ខុសគ្នា ក៏ដោយ ក៏គោលការណ៍ នៅតែ មានភាពដូចគ្នា។

៣០. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ សហរដ្ឋអាមេរិច ចែងតែ បទបញ្ជា តែមួយប៉ុណ្ណោះ ពីរដង, ហើយ បទបញ្ជានោះ គឺ ឃ្លា ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ នៅក្នុងវិសោធនកម្ម ទីប្រាំ និងទីដប់បួន៖ គ្មាន ជនណាម្នាក់ ត្រូវ បាន «ដកហូត ជីវិត, សេរីភាព, ឬ ទ្រព្យសម្បត្តិ ដោយគ្មាន ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ តាមផ្លូវច្បាប់ ឡើយ។» ការសន្យា ជាស្នូលនោះ គឺ ការធានា ថា រដ្ឋាភិបាល សហរដ្ឋអាមេរិច គ្រប់កម្រិតទាំងអស់ ត្រូវតែ ប្រតិបត្តិ នៅក្នុងច្បាប់ («ភាពស្របច្បាប់» / «នីត្យានុកូលភាព») និងផ្តល់ឲ្យមាន នីតិវិធី ប្រកបដោយ យុត្តិធម៌។

៣១. ជាការពិត, ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ គឺ ពិសិដ្ឋ។ នីតិវិធី រដ្ឋប្បវេណី, នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ, និងនីតិវិធី រដ្ឋបាល គឺ ជាវគ្គសិក្សា ស្នូល សំខាន់បំផុត សម្រាប់ សាលាច្បាប់ ទាំងអស់ នៅសហរដ្ឋ អាមេរិច។ ឧក្រិដ្ឋជន ស្របច្បាប់ ត្រូវ បានដោះលែង ដោយសារតែ រដ្ឋ បំពាន ទៅលើ ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ។

៣២. គួរ កត់សំគាល់ ថា មាត្រា ២៥២ នៃក្រមនីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ ដែលមានចំណងជើងថា «មោឃភាព នៃការមិនគោរព វិធានប្បញ្ញត្តិ» ក៏បញ្ជាក់ ពីសារៈសំខាន់ នៃដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ៖ «នាំឲ្យមាន មោឃភាព ផងដែរ កាលណា ការបំពាន វិធាន ឬទម្រង់ការ សំខាន់ ណាមួយ ដែលចែង ដោយក្រមនេះ ឬបទប្បញ្ញត្តិ ទាំងឡាយ ស្តីពី នីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ ដល់ផលប្រយោជន៍ របស់ ភាគី ដែលទទូលរង ការបំពាននេះ។ វិធាន និងទម្រង់ការ ដែលមាន លក្ខណះសំខាន់នោះ មានជាអាទិ៏, គឺ វិធានទម្រង់ការ ដែលមានបំណង ធានា ការគោរព សិទ្ធិការពារខ្លួន។»

៣៣. ដូច្នេះ, ភាពធ្ងន់ធ្ងរ នៃការរំលោភ នីតិវិធី ដែលបានរៀបរាប់ ខាងលើ មិនអាច វាយថោក (មើលស្រាល) បានឡើយ។

ទឡ្ហីករណ៍ អង្គសេចក្តី៖

«រួមគំនិតក្បត់»

៣៤. ខ្ញុំ ត្រូវ បានចោទប្រកាន់, រួមជាមួយ បុគ្គល ១៣៩ នាក់ ផ្សេងទៀត ពីបទ រួមគំនិតក្បត់ និងញុះញង់ ឲ្យមាន ភាពវឹកវរ ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់សន្តិសុខ សង្គម។ បទចោទទាំងនេះ គួរ ឲ្យអស់សំណើចណាស់—ហើយ អាច សើចបាន ប្រសិនបើ វា មិនមាន ផលវិបាក ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់អាយុជីវិត របស់យើង និងប្រទេសជាតិ។

៣៥. ក្នុងភាសាខ្មែរ «ក្បត់ជាតិ» ផ្សំឡើង ដោយពាក្យ ចំនួនពីរ យ៉ាងច្បាស់ និងមានន័យត្រង់ (និយមន័យ នៅក្នុងពាក្យ), គឺ ក្បត់ | ជាតិ (មិន ដូចភាសា អង់គ្លេស ទេ)។

៣៦. ខ្ញុំ ជឿថា អំពើក្បត់ជាតិ ពិតជាត្រូវ បានប្រព្រឹត្ត នៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ មិនមែន ដោយខ្ញុំ និងមិនមែន ដោយជន ដែលត្រូវចោទ ជាមួយខ្ញុំ នោះទេ។ អស់លោក ផ្តោត ខុស មនុស្ស ហើយ។

៣៧. ផ្តល់ជូន ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ នៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះ គឺ ជាតំណភ្ជាប់ ទៅនឹង ព័ត៌មាន ទាក់ទង នឹងឧក្រិដ្ឋកម្ម ទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលកំពុង កើតមាន ប្រព្រឹត្ត នៅក្នុងកម្ពុជា តាំងពីក្រោយសម័យ ខ្មែរក្រហម មក, និងកិច្ចព្រមព្រៀង សន្តិភាព ប៉ារីស ១៩៩១។ បុគ្គល ដែលពាក់ព័ន្ធ ឬរួមគំនិត ក្នុងការប្រព្រឹត្ត ភាពភ័យរន្ធត់ បែបនេះ គឺ ជាបុគ្គល ដែលគួរតែ ទទួល ការកាត់ទោស ពីបទក្បត់ ប្រទេសជាតិ របស់ខ្លួន។

http://thearyseng.com/columnist/32-theary-sengs-blog/458-published-articles-re-vietnam-military-occupation-of-cambodia-qvietnam-security-intelligenceq-monitoring-my-fb-blacklisted-1-of-7-1979-84

«បទញុះញង់ ឲ្យមានភាព វឹកវរ ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់សន្តិសុខ សង្គម»

៣៨. មានការ បែងចែក យ៉ាងច្បាស់ រវាង ការតវ៉ា ដោយសន្តិវិធី/ការជំទាស់ផ្នែក នយោបាយ និងការញុះញង់ ឲ្យមាន អំពើហិង្សា។ ខ្ញុំ គឺ ជាអ្នក មានជំនឿ រឹងមាំ ក្នុង— និងជាអ្នក អនុវត្ត— ការតវ៉ា ដោយសន្តិវិធី និងការជំទាស់ ផ្នែកនយោបាយ។ ហើយ ខ្ញុំ មិន បានឃើញ ឬឮ អ្វីសោះ នៅក្នុង ឯកសារ ដែលខ្ញុំបានទទួល ឬភស្តុតាង ដែលខ្ញុំបានឮ ក្នុងការគិត ថា អ្នកផ្សេងទៀត ដែលត្រូវ បានចោទប្រកាន់ ជាមួយខ្ញុំ បានប្រព្រឹត្ត អំពើ ក្បត់ជាតិ ឬញុះញង់។ ផ្ទុយទៅវិញ, អ្វី ដែលខ្ញុំឃើញ ឬឮ គឺ ជាការបញ្ចេញ មតិ និងទស្សនៈ ផ្នែកនយោបាយ ដែលត្រូវ បានច្បាប់ ការពារ ទៅវិញ។

៣៩. តាមពិតទៅ, មាត្រា១៩ នៃច្បាប់ ស្តីពី សិទ្ធិ ពលរដ្ឋ និងនយោបាយ ចែងថា, មនុស្សគ្រប់រូប មិន ត្រឹមតែ មានសិទ្ធិ ក្នុងការប្រកាន់ខ្ជាប់ នូវទស្សនៈ ដោយគ្មាន ការរារាំង, ប៉ុន្តែ ថែមទាំង ចែងថា, មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិ សេរីភាព សម្តែងមតិ ដោយរួមបញ្ចូល ទាំង សេរីភាព ក្នុងការស្វែងរក, ការទទួល, និងការផ្តល់ ព័ត៌មាន និងគំនិត គ្រប់ប្រភេទ ដោយគ្មាន ព្រំដែន, ទាំងដោយ ផ្ទាល់មាត់, ជាលាយលក្ខអក្សរ ឬជាការបោះពុម្ព, ទាំង ក្នុងទម្រង់សិល្បៈ, ឬតាមរយៈ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ផ្សេងទៀត តាមជម្រើស របស់ខ្លួន, ដោយរួមបញ្ចូល ទាំងតាមប្រព័ន្ធ អ៊ីនធឺណែត ដែរ។

ការបញ្ចេញមតិ នយោបាយ ដែលត្រូវ បានការពារ

៤០. គោលបំណង ពិតប្រាកដ នៃការចោទប្រកាន់ មកលើខ្ញុំ គឺ ដើម្បី បំបិទសម្លេង របស់ខ្ញុំ ដោយសារតែ ខ្ញុំ ជា អ្នករិះគន់ ឥតសំចៃមាត់ ទៅលើលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្ស របស់គាត់។ ប៉ុន្តែ ក្រោមច្បាប់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ អន្តរជាតិ ដែលកម្ពុជា ជារដ្ឋភាគី, ខ្ញុំ មានសិទ្ធិ ទទួលបាន សេរីភាព បញ្ចេញ មតិ និងទស្សនៈ, ដែលរូមបញ្ចូល ទាំង សិទ្ធិ បញ្ចេញ ការជំទាស់, ការរិះគន់ រដ្ឋាភិបាល និងថ្នាក់ដឹកនាំ, ការតស៊ូមតិ ដើម្បី ឲ្យមាន ការផ្លាស់ប្តូរ រដ្ឋាភិបាល ដោយសន្តិវិធី, និងការចែករំលែក ទស្សនៈ នយោបាយ។ តាមពិតទៅ, ច្បាប់ អន្តរជាតិ ផ្តល់ការ ការពារ ក្នុងកម្រិត យាងខ្ពស់ ចំពោះ ការសម្តែង មតិ សេរី ដោយគ្មាន ការរំខាន នៅក្នុងបរិបទ ការជជែកវែកញែក ជាសាធារណៈ ទាក់ទង នឹងបុគ្គល នៅក្នុងវិស័យ សាធារណៈ និងនយោបាយ។ ក្នុងឆ្នាំ ២0១៥, គណៈកម្មការ សិទ្ធិមនុស្ស របស់ សហប្រជាជាតិ បានទាមទារ ឲ្យកម្ពុជា «ជៀសវាង ការធ្វើ ទុក្ខបុកម្នេញ ទៅលើ អ្នកសារព័ត៌មាន, អ្នកការពារ សិទ្ធិមនុស្ស, និងមន្ត្រី សង្គមស៊ីវិល ផ្សេងទៀត ជាមធ្យោបាយ ក្នុងការបញ្ឈប់ ឬបំបាក់ទឹកចិត្ត ពួកគេ មិនឱ្យ បញ្ចេញ ទស្សនៈ ដោយសេរី នោះ។» ជាអកុសល, ការចោទប្រកាន់ ប្រឆាំងនឹងខ្ញុំ បង្ហាញ ថា របបនេះ ខកខាន ក្នុងការយក ពាក្យសម្តី ទាំងនេះ ទៅដាក់ នៅក្នុងដួងចិត្ត។

សេចក្តីថ្លែង សន្និដ្ឋាន

៤១. សរុបសេចក្ដីមក, ការរំលោភ លើខ្ញុំ និងអ្នកដទៃ ជាប់ការជំនុំជម្រះ ជាច្រើនទៀត ឆ្លុះបញ្ចាំង ពីការធ្លាក់ចុះ រមិលគុណ ជាយូរមកហើយ របស់ កម្ពុជា ពីការសន្យា ដើម្បី បម្រើ និងការពារ ប្រជាជន របស់ខ្លួន។ វា គឺ ជាការធ្លាក់ចុះ ដែលមិន ត្រឹមតែ បានចាប់អារម្មណ៍ ពីសំណាក់ ប្រជាជនខ្មែរ ប៉ុណ្ណោះទេ, ប៉ុន្តែ ក៏ត្រូវ បានអង្កេត និងចងក្រង ជាឯកសារ ដោយសហគមន៍ អន្តរជាតិ ផងដែរ។ នៅក្នុង លិបិក្រម នីតិរដ្ឋ (Rule of Law Index) របស់ អង្គការ គំរោង យុត្តិធម៌ ពិភពលោក, កម្ពុជា ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ លេខ២ ពីលេខរៀង ចុងក្រោយបំផុត សម្រាប់ រយៈពេល ប្រាំឆ្នាំ កន្លងមកនេះ ក្នុងចំណោម ប្រទេស ដែលបាន រួមបញ្ចូល, ថ្មីៗ បំផុតនេះ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ ទី១២៧ ក្នុងចំណោម ១២៨ (វ៉េណេស៊ុយអេឡា!)។ កម្ពុជា ទទួលបាន ពិន្ទុ ទាបបំផុត លើវិធានការណ៍ ស្ទើរតែ ទាំងអស់ ដែលត្រូវ បានវាយតម្លៃ នៅក្នុងលិបិក្រម, ជាពិសេស អំពើពុករលួយ, ឥទ្ធិពល របស់ រដ្ឋាភិបាល មិនត្រឹមត្រូវ, ដំណើរការ ដ៏ត្រឹមត្រូវ, និងសិទ្ធិ រស់រានមានជីវិត និងមានសន្តិសុខ។ អង្គការ តម្លាភាព អន្តរជាតិ (Transparency International) ចាត់ថ្នាក់ កម្ពុជា ជាប្រទេសមួយ ក្នុងចំណោម ប្រទេស ពុករលួយបំផុត នៅលើពិភពលោក, ថ្មីៗនេះ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ ទី១៦០ ក្នុងចំណោម ១៨០ នៃប្រទេស និងទឹកដី ដែលត្រូវ បានស្ទង់មតិ; កម្ពុជា «ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ ទី៣ ទាបបំផុត នៅអាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក, គ្រាន់តែ ប្រសើរជាង ប្រទេស អាហ្គានីស្ថាន និងកូរ៉េខាងជើង, និង ជាប់កន្លែង ទាបបំផុត នៅក្នុង តំបន់ អាស៊ាន។» សេចក្តីប្រកាស ព័ត៌មាន របស់ខ្លួន នៅមករា ២០២១ បញ្ជាក់ បន្ថែមទៀត ថា «ស្ថាប័ន តុលាការ, ប៉ូលីស, និងមន្រ្តី រដ្ឋាភិបាល ត្រូវ បានគេ ចាត់ទុក ថា នៅតែ បន្ត ជាស្ថាប័ន ឬក្រុម ដែលពុករលួយ បំផុត។ ឧទាហរណ៍, ៨៩ ភាគរយ នៃអ្នកឆ្លើយសំណួរ ជឿថា មានអំពើពុករលួយ ក្នុងចំណោម មន្ត្រីប៉ូលីស, តាមពីក្រោយ ដោយមន្រ្តី រដ្ឋាភិបាល ៧២ ភាគរយ, និងប្រព័ន្ធតុលាការ ៧២ ភាគរយ។» អង្គការ អ្នកសារព័ត៌មាន គ្មានព្រំដែន (Reporters Without Borders) បានរកឃើញថា មានការយាយី ប្រឆាំង នឹងអ្នកសារព័ត៌មាន នៅកម្ពុជា ជាង ៧០ ករណី នៅក្នុងឆ្នាំ ២០២០, ចំណាត់ថ្នាក់ ១៤៤ ក្នុងចំណោម ១៨០ ប្រទេស (ដែលលេខ ១ មានសេរីភាព ច្រើនជាងគេ នៅលើ សន្ទស្សន៍ សេរីភាព សារព័ត៌មាន ពិភពលោក)។ ដោយយូរ មុន សវនាការ ពិសេស ទាំងនេះ ត្រូវ បានចាប់ផ្តើម នោះផង, អង្គការ លើកលែងទោស អន្តរជាតិ (Amnesty International) បានគូសបញ្ជាក់ នៅក្នុងរបាយការណ៍ ប្រចាំឆ្នាំ ២០១៩ របស់ខ្លួន ស្តីពី សិទ្ធិមនុស្ស ថា ប្រជាជនខ្មែរ ជា «អ្នកការពារ សិទ្ធិមនុស្ស, បាតុករ អហិង្សា, សកម្មជន ពលកម្ម, និងសមាជិក នៃបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវ បានហាមឃាត់ បានបន្ត ប្រឈមមុខ នឹងការយាយី និងការបំភិតបំភ័យ តាមរយៈ ការប្រើប្រាស់ខុស ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។» ហើយ ក្នុងការយោង ជាក់លាក់ ចំពោះ សវនាការ ទ្រង់ទ្រាយធំ កំពុងបន្ត អស់នេះ, អ្នករាយការណ៍ ពិសេស របស់ សហប្រជាជាតិ ស្តីពី ស្ថានភាព សិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា, រ៉ូណា ស្មីត, បានបញ្ជាក់ កាលពីខែ វិច្ឆិកា ២០២០ ថា, «នេះ មិនមែន ជាវគ្គ ឯកោ ទេ។ ចន្លោះ ពលរដ្ឋ និងប្រជាធិបតេយ្យ នៅកម្ពុជា បានបន្ត រួញ កាន់តែ តូចឡើងៗ, ហើយ មានភ័ស្តុតាង តិចតួចណាស់ នៃការធ្វើ សមាហរណកម្ម នយោបាយ និងការផ្សះផ្សា។» អ្នកស្នងតំណែង របស់គាត់, អ្នករាយការណ៍ពិសេស វិទិត មុនតាប៊ន, រួមជាមួយ អ្នកជំនាញ ពីររូប ផ្សេងទៀត នៃសហប្រជាជាតិ, បានថ្លែង កាលពីថ្ងៃ ១ វិច្ឆិកា ២០២១ នៅក្នុង សេចក្តីប្រកាស ព័ត៌មាន មួយ ថា៖ «‍យើង ពិតជាមាន ការភ្ញាក់ផ្អើល យ៉ាងខ្លាំង ដែលតុលាការ ត្រូវ បានប្រើ ជាអាវុធ ម្តងទៀត ដើម្បី បំបិទមាត់ រាល់ទម្រង់ នៃការមិនពេញចិត្ត, រួមទាំង សកម្មភាព ដោយសន្តិវិធី ដែលត្រូវ បានការពារ ក្រោមសិទ្ធិសេរីភាព នៃការបញ្ចេញមតិ។»

៤២. ព្រះរាជអាជ្ញារង សេង ហៀង បាននិយាយ អំពី ក្តីបារម្ភ របស់គាត់ ចំពោះ បុគ្គល ដែលត្រូវ បានចោទប្រកាន់, ហើយ ស្នើ ឲ្យដាក់បញ្ចូលគ្នា សំណុំរឿងនានា ដើម្បី មានភាពងាយស្រួល ដល់ការគ្រប់គ្រង ផ្នែកយុត្តិធម៌ សម្រាប់ បុគ្គល ដែលត្រូវចោទ ដោយសារតែ ពួកគេ រស់នៅ តាមខេត្តឆ្ងាយ ដាច់ស្រយាល, ហើយ ការចំណាយ ដោយរួម ទាំង ការធ្វើដំណើរ និងការស្នាក់នៅ គឺ ជាបន្ទុកធ្ងន់។ ខ្ញុំ យល់ស្រប ពីក្តីបារម្ភ របស់គាត់។ ការខ្ជះខ្ជាយធនធានរដ្ឋ លើសវនាការ មិនសមហេតុផល ទាំង ១៤ នេះ ដែលពាក់ព័ន្ធ នឹងខ្ញុំ ក្នុងរយៈពេល ស្ទើរតែ ២ ឆ្នាំ ចុងក្រោយនេះ គឺគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល។ ហើយ ចំពោះ សវនាការ រាប់មិនអស់ទៀត ដែលមានចរិត នយោបាយ?! ដូច្នេះ ខ្ញុំ ស្នើសុំ ឲ្យតុលាការ ទម្លាក់ចោល ការចោទប្រកាន់ មិនសមហេតុផល ទាំងនេះ ដែលគ្មាន មូលដ្ឋាន ក្នុងអង្គច្បាប់ ឬអង្គហេតុ។

៤៣. ច្បាប់ តម្រូវ ឲ្យទម្លាក់ចោល រាល់ការចោទប្រកាន់ ទាំងអស់នេះ ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើ អស់លោក មិន គោរព ច្បាប់ទេ, គួរ អស់លោក មានក្តីបារម្ភ បែបមនុស្សធម៌៖ ដោះលែង អ្នកទោស នយោបាយ ទាំងអស់ និងទម្លាក់ រាល់ការចោទប្រកាន់ ឆ្កួតៗ លេងសើច, គ្មាន មូលដ្ឋាន, និងឲ្យអស់សំណើច ទាំងនេះ ចោល ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។

៤៤. សូម ជូនពរ។ សូម អរគុណ។

My Legal Defense Before the Court -- Concluding Remarks

Theary C. Seng

(Tuesday, 3 May 2022)

1. My respects:

• to the panel of judges: Presiding Judge Ros Pisith, Judge Im Vannak, and Judge Soeung Chariya (acting in your respective role);

• to Deputy Prosecutor Seng Heang (who is extremely active for such a young man if I am to judge by the countless court warrants and summonses loudly bearing your name issued against innocent political activists and supporters; instead of you prosecuting us, we should be prosecuting you for the grave injustices and untold misery you have inflicted against innocent people—the detainees and their wives, husbands, sons and daughters, whose lives and livelihoods are greatly disrupted).

• In presiding over this sham trial—a legal drama scripted by politicians—you are not only perpetrating a bitter injustice on those of us illegally charged but you are also taking away valuable court resources from genuine complainants and plaintiffs and crowding jail cells which are already filled beyond their maximum capacity.

• Despite these injustices perpetrated against me and others, as a Christian, I forgive you. I pray God may forgive you as well.

2. My respects to the clerks, particularly Dy Lila who had been my initial point of contact since the 26 November 2020 hearing and who had agreed to keep me informed of the next hearing after the 25 Feb. 2021 one was postponed due to a Covid community outbreak. However, rather than clerk Dy Lila, it was Facebook and this regime’s mouthpiece Fresh News that I learned of the 7 Dec. 2021 hearing on Nov. 19 and about a week later was hand-delivered a re-do summons by three police officers to my rental home in Kien Svay.

3. My respects to the ever-changing court-appointed lawyers (also willing actors in this political theatre).

4. My respects to those wrongly charged with me—initially 139 in four cases—and the lawyers genuinely defending your interests.

5. My respects to the diplomats, UN officials, journalists, and human rights monitors—thank you for attending this political theatre to help cast light on the darkness. Political Covid

6. At the start, I would like to note for the record:

• the vicious assault and detention of co-defendant Kak Komphea’s autistic teenage son, Kak Sovannchay, as well as the violence against and the threats, harassment, intimidation of relatives and friends of other political detainees, including the barbaric hacking to death of Sin Khon during Khmer new year 2021;

• the fear and rumors (due to suspension of family visits and suppression of information) of Covid-19 outbreaks in 2021, in the extremely overcrowded prisons impacting on the health particularly of political prisoners;

• the political use of Covid-19:

(i) to threaten public interests in these mass trials, particularly the timing of outbreak announcements in November 2020 and in February 2021, accompanied by the constant threats of calling for a state of emergency;

(ii) the holding of non-public hearings during curfews and lockdowns, e.g. the sentencing of co-defendant CNRP leaders in absentia (because they were prevented from entering Cambodia; as they are again prevented from attending today’s mass trial hearing of concluding remarks and possibly the verdict announcement) each given 20-25 year prison term, as well as the sentencing of youth environmentalists; and

(iii) the disproportionate, excessive, extreme, complete shutdown of the whole of Phnom Penh (and nearby Takhmau) as they relate to these ongoing mass trials for treason and incitement; and

• the threats against and detention of those openly supportive of me: ex. Sat Pha who is seeking asylum in Thailand and Seam Pluk who was arrested and had his head shaved upon entering prison to mock his support of me, both around Khmer new year 2022.

• the nature, composition and timing of these mass trial hearings—

(i) 26 Nov. 2020 hearing: Re: nature, Communistic and unconstitutional in its massive rounding up of the remaining dissenting democratic voices; Re: composition, the presiding judge characterized the hearing as an initial preliminary hearing only to determine who is present or absent; the deputy prosecutor Seng Heang argued for the grouping of these four cases (1140, 6005, 6725, 7818) of conspiracy to treason and incitement to social disorder involving 139 individuals to ease the administration of justice, and no decision was made in court; however, later in the case file, a decision dated 26 Nov. 2020 signed by the presiding judge grouped cases 1140 and 6005 together, as well as 6725 with 7818. Re: timing, the hearing was scheduled to be overshadowed by the Asia-Europe Meeting (ASEM) of 53 heads of state to be hosted by Cambodia and the American Thanksgiving holiday.

(ii) 14 January 2021 hearing: Leading to this 2nd hearing, when I continued to refuse to flee Cambodia and insisted in proceeding with the sham trial, I was harassed and intimidated personally near and around my home with increased water-cut and power-cut, particularly on Christmas Eve; my phone was tapped and followed, particularly when a police chief on a motorbike came to stare at me as I waited for my motorized rickshaw driver in front of the French Embassy after calling him using my well-recognized number 012.222.552. Many more political activists encountered suspicious road accidents or were detained (on New Year’s Eve, eg. Kong Mas, and some days later, Tun Chantha and Mey Sophorn).

(iii) 7 Dec. 2021 hearing: Re: composition, we were told that the 2 cases of treason/incitement involving 139 charged individuals have been split into smaller hearings (of several individuals to a dozen or so at a time); I was on a list of 17 names summoned to appear for the 25 Feb. 2021 hearing before it was postponed only several days prior because a few Chinese women visitors broke quarantine triggering the community outbreak; Re: composition of the panel of judges: judge Soeung Chariya replacing judge Koeurt Sang in the middle of trial process. Re: timing, the prosecution office signed off on this re-do summons on Nov. 12 immediately on the heel of the sanctions the United States slapped on two high-level regime officials on Nov. 10; additionally, there has been a flurry of extrajudicial activities against CNRP officials and supporters who are UN-recognized refugees and migrant workers in Thailand, capped off with the high-profile barbaric chopping up of CNRP activist Sin Khon.

(iv) 28 Dec. 2021 hearing: I was singled out by name to be in a hearing group by myself while other names were categorized into “Tuesday hearings” or “Thursday hearings”, and on a date sandwiched between Christmas and New Year’s Eve, and after my popular Wounded Apsara appearance, and after Mr. Jared Genser who came to Cambodia as a visitor and attended the 7 Dec. hearing as a friend was threatened by the regime’s lawyer group and is now barred from returning to Cambodia “forever.” The charged individuals in the “Thursday hearings” (involving cases 6725 and 7818) have never been summoned again—could it be that the regime wants Thach Setha, the acting president of Candlelight Party, first to confer legitimacy through the election process?—and the Thursday timeslot instead held hearings for another political case 887. Re: the surreal confused nature of the hearing that revolved around the presiding judge’s order to a court-appointed female lawyer to provide me with complete access to all the documents in my case file as my right to self-representation recognized by the presiding judge doesn’t allow me to access them. The clerk only mentions those “present” and not absent: Kak Komphea, Heng Chansothy and me.

(v) 4 January 2022 hearing: Despite the fact that I was accosted, assaulted and temporarily detained by 30-40 armed officers who smashed my iPhone for walking to my hearing from Naga World (and the arrest and detention of Chhim Sithar later that afternoon), I attended the hearing on time with my new Khmer lawyer who argued for a reasonable time for him to access and study my complete case file; we asked for 2 weeks; the presiding judge gave us 4 weeks, with the next hearing scheduled for 15 Feb. 2022. The clerk only mentions those “present” and not absent: Kak Komphea, Heng Chansothy, Tum Bunthan, and me.

(vi) 22 Feb. 2022 hearing: My Khmer lawyer learned from court officials that he came into contact with a Covid-infected client and thus had to self-isolate; thus the scheduled 15 Feb. hearing was moved to 22 Feb. which began the questioning of me. In taking the stand, I reminded the court of the serious due process violations that make all these proceedings “null and void”; but as the subject matter touches on democracy and justice that I had trained many Cambodians all across Cambodia on, it’d be my delight to answer any and all questions as a matter of courtesy and not law.

(vii) 1 March 2022 hearing: Wearing the “evidence” (9 as the symbol of “color revolution”), I took the stand all morning again for continued question of me. My responses were intentionally-hitting, re-reminding the court of the serious due process violations that render these hearings null and void, as set out in Article 252 of the Cambodian Criminal Procedure Code. However, I was cut-off and ordered to not raise this matter but only respond to the questions asked. The focus was on the 9 one-sided print-outs of alleged Facebook posts I had made. Only three sheets are text; the others are images with short captions. I accepted 8 of the 9 sheets as “more likely than not” that I posted them; the one I rejected appeared to be authored by me which more likely than not, I did not write and post, not because I fear the content but it was not my style. I made a distinction of whether a post was (i) authored by me or (ii) shared by me, as the weight and value is different. And if shared, I shared either (i) by clicking the icon “share” or (ii) by cutting-and-pasting completely mainly so I can insert commas.

(viii) 10 March 2022 hearing: Began the questioning of the Interior Ministry officers from 2 departments (terrorism and internal affairs) on their written evidence against us. My color hand-outs (30 pages) of the due process diagram of my case were confiscated by the security officer inside the hearing room and never given back to me. After conferring with my lawyer, I complied with the judge’s order to wash my face as my lawyer had important points he needed to make during the questioning of the officers.

(ix) 15 March 2022 hearing: During the questioning of officers, I took the stand once again to clarify about the “evidence” (9 sheets) against me.

(x) 28 March 2022 hearing: All morning of watching the “evidence” against some of the accused (case 1140 old) projected onto the wall screen.

(xi) 5 April 2022 hearing: Continued with the showing of “evidence” projected onto wall screen. The roll call now includes Ms. York Neang (arrested only a few days before). I was banned from entering the hearing because of my sarong outfit, but was represented by my lawyer.

(xii) 12 April 2022 hearing: On the eve of the effectively week-long Khmer new year, about a dozen armed officers surrounded me as I got out of the motorized rickshaw with the intention to arrest me. But I was dressed in the normal Khmer new year outfit and I was with a toddler, her mother, and grandmother.

The 5 Main Laws of Cambodia Concerning this Case

7. In my defense, I will be referring to the five principle laws of Cambodia that are relevant to this case. The first is (i) the Criminal Code; (ii) the second, the Criminal Procedural Code; (iii) the third, the International Covenant on Civil and Political Rights—to which Cambodia is a state party and the Constitution acknowledges as part of Cambodia law—which I will from now on refer to simply as the “Law on Civil and Political Rights”; (iv) the fourth, the Constitution, “the supreme law of the Kingdom of Cambodia”; and (v) the fifth, the Paris Peace Agreement on Cambodia of 23 October 1991.

Right to Self-Representation

8. At the November 26 Thanksgiving Day hearing, Presiding Judge Ros Pisith acknowledged and permitted my request to self-represent as long as I attended all the court hearings, which I assured I would do. This is the correct interpretation of Cambodian law. The “right to counsel” and “right to self-representation” are complementary fundamental rights belonging to the defendant (here, the charged person, me), enshrined to protect MY interests as the charged person and the overall interests of justice. Specifically, the “right to self-representation” is guaranteed under Article 14(3)(d) of the Law on Civil and Political Rights—a law of Cambodia—which the UN Resolution 67/187 adopted on 28 March 2013 clarified in its preamble to include criminal cases.

9. Of course, the right to self-representation is not an absolute right and can be curbed for the interests of the charged person and of justice – for example, in cases involving minor children, mentally incapacitated persons, or where the charged person is not present in court. Article 301 of the Criminal Procedural Code further provides that a lawyer is required in all felony cases.

10. Parenthetically, a reminder about statutory interpretation: As you know, as legal practitioners, we need to go beyond just knowing how to read—anyone can read; you don’t need legal training for that—we are tasked with interpretation. That is, we must not just read a written statute or piece of legislation, but also interpret and apply it based both on the letter and spirit of the law. Generally, we disregard any interpretation that would create an absurd, inconsistent result which the original drafters and lawmakers did not intend; the interpretation of the law must work toward justice and be internally consistent.

11. But here, I am (i) an adult, (ii) not mentally incapacitated, (iii) able and willing to attend all court hearings, and (iv) a trained lawyer from one of the top law schools in the world who was probably the first person of Cambodian descent to pass the New York Bar Exam. I am both able and qualified to represent myself in this case.

12. Interpretation must consider the totality of circumstances when conflict arises to divine the original purpose and intent for the establishment of that particular law or provision. In the case of assigning legal aid, the original purpose is to protect the defendant—me, the charged person—and the totality of circumstances at this moment includes my previously stated qualifications to self-represent as well as the backdrop of a country in which legal aid is oftentimes denied to the many poor, juvenile, and/or mentally incapacitated Cambodians accused of crimes who genuinely need it. Therefore, any suggestion that the court should force a lawyer upon me is an interpretation that ignores these circumstances and clearly seeks to serve the interests of the regime rather than the purpose intended within the law.

13. Then, in the interests of justice and in the interests of the charged person, me, for whom the law was enshrined to protect, it is only right for this court to permit this right to self-representation as was the case at the 26 November 2020 hearing. Until the 4 January 2022, I insisted on exercising this right, that is, to have no local lawyer except at the moment of arrest should that happen—even if I have top notch international counsel, Jared Genser and his amazing team at Perseus Strategies based in Washington, D.C.

14. As it was established that I have a right to self-representation, all legal provisions relating to my legal defense must be read to accommodate and facilitate this right, including in particular Article 129 of the Criminal Procedural Code, which provides lawyers access to case files. In short, the right to represent myself is meaningless if I cannot access my case file and receive all the necessary documents to put forth a proper defense.

15. However, prior to hiring my own Khmer lawyer on 1 January 2022, I had been given only 3 sets of documents on 1 December 2020: (i) the prosecutor’s Introductory Submission, 3 pages, dated 9 Sept. 2019; (ii) the prosecutor’s Final Submission, 17 pages, dated 13 Aug. 2020; (iii) the investigating judge’s Closing Order, or more specifically, the Indictment, 12 pages, dated 26 Aug. 2020.

16. Despite making repeated in-person requests, I was refused access to 7 additional documents listed in the Final Submission and the Indictment: (i) the prosecutor’s Criminal Case File, no. 6005, dated 2 Sept. 2019; (ii) the Phnom Penh Municipal Court’s Investigation Case File, no. 4154, dated 10 Sept. 2019; (iii) the investigating judge’s Letter to Inform of the Closing of Investigation, no. 904, dated 20 July 2020; (iv) Order Requesting Review of Case File, no. 926, dated 28 July 2020; (v) Report of the Internal Security Dept. of the Interior Ministry, no. 1177, dated 30 Sept. 2019; (vi) Summons to Appear, no. 929, dated 6 Nov. 2019, mentioned in the investigating judge’s Indictment; and (vii) Cancellation Order of Summons to Appear, no. 1079, dated 15 Nov. 2019, mentioned in the prosecutor’s Final Submission.

17. I raised this specific matter of dissonance—of having the court rightly recognized my right to self-representation but denied me the ability to self-represent—at the 14 January 2021 hearing, which was quickly countered by the deputy prosecutor Seng Heang that a generous 7 weeks had been given me to look for a lawyer and the court should now appoint one for me. Presiding Judge Ros Pisith then concluded, after hearing from Judge Im Vannak from the bench, without further consultation or recess, that the court has already fulfilled its duties in giving me the 3 sets of documents and will not go further.

18. At the 28 Dec. 2021 hearing, the presiding judge asked the court-appointed lawyer present to give me access to my case file but no decision was made in court reneging my right to self-presentation; the decision was only de facto after the hearing when I approached another of the court-appointed lawyers who had volunteered to provide all the documents of my case file at the legal aid office of the Cambodian Bar Association (but never did).

19. I am charged along with 139 other individuals—present and exiled—for conspiracy to commit treason and incitement to create social disorder. As my liberty and the liberty of the others are at stake—we each face up to 12 years of detention (a total of 1,668 years for 139 charged persons!) in prisons that are considered to be medieval, extremely overcrowded, and lacking basic humanitarian standards—it is necessary not only that I have access to these 7 requested documents, but also to any other documents held by the police, prosecutor, court, or any government agency that relate in any way to charges against me.

Gross Procedural Violations:

20. The phrase “due process” is concerned with procedure, fairness, and application.

21. From the very beginning of these proceedings, this regime has violated my due process rights. Under the Law on Civil and Political Rights—a law of Cambodia—I have the right to be informed promptly of the nature and cause of the charges against me. This includes both the law and the facts on which the charges are based. However, I have been denied the latter information—none of the documents that the regime provided to me—the “evidence” is a total of 9 one-sided print-outs of alleged Facebook posts, only 3 of which had substantive text—have identified or reported on any specific action I took that were allegedly criminal. Rather, the documents simply allege in a conclusory manner, without providing a single specific example, that I used the Facebook to appeal to the Cambodian people and the armed services “to violently overthrow a legitimate government”. In short, given these documents were required to disclose any and all evidence that will be presented against me in this proceeding—and instead included unsubstantiated and vague allegations—this court should immediately dismiss the charges.

22. I also have the right under Cambodian law—Law on Civil and Political Rights—to have adequate time and facilities to prepare my defense. However, without knowing the factual basis of the charges against me, due to lack of access to my case file, I had been unable to prepare any defense whatsoever, until January 2022 when I was forced to hire my own Khmer lawyer with access to the complete case file.

23. The regime has also violated my right under the Law on Civil and Political Rights to examine the witnesses against me and obtain the attendance and examination of witnesses I might present on my behalf. For a long time, until January 2022, I could not be prepared to cross-examine witnesses today that I knew nothing about, nor could I identify and prepare witnesses for my defense without knowing what factual assertions I needed to rebut or disprove.

24. For example, I am puzzled over the Summons to Appear and its Cancellation Order allegedly issued for me in November 2019: Shouldn’t the investigating judge’s Indictment include the information in the prosecutor’s Final Submission on this matter? But how is it that the Final Submission mentions once and only the Cancellation Order of the Summons to Appear, dated 15 Nov. 2019? And the Indictment, a later-dated document forming the basis for this trial hearing, mentions once and only the Summons to Appear, dated 6 Nov. 2019?

25. For your information: on 6 November 2019, I was in Tromso, Norway for a human rights seminar hosted by the Norwegian Ministry of Foreign Affairs as part of ASEF (related to ASEM). (The newly-appointed UN Special Rapporteur for Human Rights, Prof. Vitit Muntarbhorn was also there.) I departed Cambodia at midnight on 2 November 2019 and arrived back into the country on 9 November 2019. Prior to departing for the high-level seminar in Norway, I posted publicly on Facebook and my personal website—daily and multiple times a day. During the journey and the seminar, I posted publicly on Facebook and my personal website—daily and multiple times. After the seminar, while traveling back and inside Cambodia, I posted publicly on Facebook and my personal website. I knew NOTHING of any summons to appear and its subsequent cancellation of November 2019. The first time I heard about these absurd charges of treason and incitement was on 6 November 2020 – a full year later – and the next day received the summons to appear, only 20 days before the start of the mass trials on Thanksgiving Day 2020, that is Nov. 26.

Please see the attached Due Process diagram that was confiscated by security inside the courtroom on 10 March 2022 for more gross violations of due process.

26. Finally, under the Law on Civil and Political Rights, in the determination of any criminal charge against me, I have the right to a fair and public hearing by a competent, independent, and impartial tribunal established by law. As noted before, there has been no specific evidence provided to me by the court, prosecutor, or any other authority to support the charges being brought against me today. I was entitled to receive any and all such evidence in advance of the trial to enable me to adequately prepare a defense, to prepare to cross-examine prosecution witnesses, and to identify and prepare witnesses that I could offer in my own defense. As such, it was made clear throughout these proceedings that either this panel of judges is incompetent or that it has acted in a manner that is not independent or impartial.

27. It goes against the grain of reason and the principles of justice that Article 256 of the Criminal Procedural Code be used to erase all small and gross violations alike just because the Closing Order has become “final and definitive”. The Closing Order (or, Indictment) is dated 26 August 2020. I was first informed of the charges against me on 6 November 2020, two and one-half months AFTER the Closing Order. Article 247 requires that I as “charged person…shall be informed of a closing order without delay” before it becomes final and definitive. (Again, please see attached Due Process diagram.)

28. The Cambodian Constitution, “the supreme law” of this country, undergirds all these rights. 29. Let me illustrate how fundamental and significant is due process (fair procedure) in light of this court’s violation by drawing from the U.S. experience, in helping us put the situation in a proper perspective. Though the context is different, the principle is the same.

30. The U.S. Constitution states only one command twice, and that command is the Due Process Clause in the Fifth and Fourteenth Amendments: no one shall be "deprived of life, liberty or property without due process of law." The central promise is the assurance that all levels of U.S. government must operate within the law ("legality") and provide fair procedures.

31. In effect, due process is sacrosanct. Civil, criminal, administrative procedures are core courses of all U.S. law schools. Legitimate criminals have been acquitted as a result of the state’s violation of due process.

32. It should be noted that Article 252 of Cambodia’s Criminal Procedural Code entitled “Mandatory Rules” also underscores the importance of due process: “Proceedings shall be null and void if the violation of any substantial rule or procedure stated in this [Criminal Procedural] Code or any provisions concerning criminal procedure affects the interests of the concerned party. Especially, rules and procedures which intend to guarantee the rights of the defense have a substantial nature.”

33. Therefore, the severity of the aforementioned violations of procedure cannot be understated.

Substantive Arguments:

“Conspiracy to Commit Treason”

34. I am charged along with 139 other individuals with a conspiracy to commit treason and incitement to create social disorder. These charges are absurd—and they would be laughable, if not for the very serious consequences to our lives and for this country.

35. In Khmer, “treason” is composed of two words, very clear and straightforward: kbot (betray) cheat (nation).

36. I do believe treason has been committed in Cambodia. But not by me nor by any of the charged persons with me. You are focusing on the wrong people.

37. Provided within the text version of this statement is a link to information concerning the ongoing mass crimes committed in Cambodia since the end of the Khmer Rouge era and the Paris Peace Agreement of 1991. The individuals involved or complicit in perpetrating such horrors are the individuals that ought to be on trial for betraying their nation.

http://thearyseng.com/columnist/32-theary-sengs-blog/458-published-articles-re-vietnam-military-occupation-of-cambodia-qvietnam-security-intelligenceq-monitoring-my-fb-blacklisted-1-of-7-1979-84

“Incitement to Create Social Disorder”

38. There is a very real distinction between peaceful protest/political dissent and incitement to violence. I am a strong believer in and practitioner of peaceful protest and political dissent. And I have seen or heard nothing in the documents or testimonies given to think that the others charged with me have perpetrated treason or incitement. What I see and hear instead is protected political speech and opinion.

39. Indeed, under Article 19 of the Law on Civil and Political Rights, not only shall everyone have the right to hold opinions without interference, but everyone shall have the right to freedom of expression, which includes freedom to seek, receive, and impart information and ideas of all kinds, regardless of frontiers, either orally, in writing or in print, in the form of art, or through any other media of her choice, which includes the Internet.

Protected Political Speech

40. The real purpose of the charges against me is to silence me, as I have been a long-standing and outspoken critic of Mr. Hun Sen and his party. But under both the Constitution of Cambodia and international law of which Cambodia is a party to, I have the right to freedom of opinion and expression, which includes the right to express dissent, criticize the government and its leaders, advocate for a peaceful change of government, and share political opinions. In fact, international law provides a particularly high level of protection to uninhibited expression in the context of public debate concerning figures in the public and political domain. In 2015, the UN Human Rights Committee demanded that Cambodia “[r]efrain from prosecuting journalists, human rights defenders and other civil society actors as a means of deterring or discouraging them from freely expressing their opinions.” Unfortunately, the charges against me demonstrate that the regime has failed to take these words to heart.

Concluding Remarks

41. In summary, the violations against me and the many others on trial reflect Cambodia’s long and ungraceful fall from the promises it made to serve and protect its people. It is a descent that has not just been felt by Cambodians, but also observed and documented by the international community. In the World Justice Project’s Rule of Law Index, Cambodia has ranked second to last out of the countries included for the last five years, most recently ranking 127th out of 128 (only ahead of Venezuela!). Cambodia scores abysmally low on nearly all measures assessed in the index, especially corruption, improper government influence, due process, and the right to life and security. Transparency International regularly ranks Cambodia as one of the most corrupt countries in the world, recently at 160 out of 180 countries and territories surveyed, with Cambodia occupying “the third lowest spot in the Asia Pacific, coming above only Afghanistan and North Korea, and the lowest spot in the ASEAN region.” Its press release of January 2021 states further that “the judiciary, the police and government officials continue to be viewed as the most corrupt institutions or groups. For example, 89 per cent of the respondents believe corruption exists among police officials, followed by government officials 72 per cent and Judiciary 72 percent.” Reporters Without Borders found more than 70 cases of harassment against journalists in Cambodia in 2020 alone, ranking it 144 out of 180 countries (where 1 is the most free on the world press freedom index). Long before these particular proceedings were initiated, Amnesty International highlighted in its 2019 annual report on human rights that Cambodian “Human rights defenders, peaceful demonstrators, labour activists and members of the banned opposition party continued to face harassment and intimidation through misuse of the justice system.” And in specific reference to these ongoing mass trials, United Nations Special Rapporteur on the situation of human rights in Cambodia, Rhona Smith, stated in November 2020 that “This is not an isolated episode. Civic and democratic space in Cambodia has continued to shrink and there remains little evidence of political rapprochement and reconciliation.” Her successor, UN Special Rapporteur Vitit Muntarbhorn along with two other UN experts, stated on 1 Nov. 2021 in a press release: “We are truly alarmed that the courts are again being weaponised to silence any form of dissent, including peaceful activism that is protected under the right to freedom of expression.”

42. Initially, the deputy prosecutor Seng Heang speaks about his concern for those charged, and asks that the cases be grouped together to ease the administration of justice for those charged as they live in far flung provinces and the costs including travel and accommodation are burdensome. I share his concerns. The waste of state resources over these 14 absurd hearings involving me over the past two years is astounding. And how many countless more hearings of this political nature! Thus, I ask that the court drop these absurd charges, which are without any basis in law or fact.

43. The law requires that all the charges be dropped unconditionally. But if you do not respect the law, then out of humanitarian concerns: Release all political prisoners and drop all these silly, baseless, absurd charges without conditions.

44. I wish you a good day. Thank you.